27 χώρες αγγίζουν ιστορικά χαμηλά επίπεδα

Αθήνα, 27 Ιανουαρίου 2022

Ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς (CPI) για το 2021 που δημοσιεύτηκε από την Διεθνή Διαφάνεια καταδεικνύει ότι τα επίπεδα διαφθοράς παραμένουν σταθερά σε παγκόσμιο επίπεδο, με το 86% των χωρών να παρουσιάζουν μικρή ή και καμία πρόοδο την τελευταία δεκαετία.

Η Διεθνής Διαφάνεια εντοπίζει ότι οι χώρες που παραβιάζουν τις ελευθερίες των πολιτών, σταθερά παρουσιάζουν χαμηλότερη βαθμολογία στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς. Ο εφησυχασμός αναφορικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς επιτείνει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπονομεύει τη δημοκρατία, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Καθώς τα δικαιώματα και οι ελευθερίες διαβρώνονται και η δημοκρατία παρακμάζει, ο αυταρχισμός καταλαμβάνει τη θέση τους, συμβάλλοντας σε ακόμη πιο υψηλά επίπεδα διαφθοράς.

Η Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας, Delia Ferreira Rubio, δήλωσε:  «Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι κάτι ευκταίο στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Οι αυταρχικές προσεγγίσεις καταλύουν τα εχέγγυα ανεξαρτησίας και κάνουν τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς να εξαρτώνται από τις ιδιοτροπίες των ελίτ. Η διασφάλιση ότι οι πολίτες μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα και να εργαστούν συλλογικά, ώστε να παραμένουν υπόλογοι οι κυβερνώντες, είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος προς μια κοινωνία χωρίς διαφθορά».

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ

Ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς κατατάσσει 180 χώρες και περιοχές αναφορικά με τα επίπεδα αντίληψης της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα τους, σε μια κλίμακα από το 0 (πολύ διαφθορά) έως το 100 (καθόλου διαφθορά).

Ο μέσος όρος στον παγκόσμιο Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς παραμένει αμετάβλητος στο 43 για δέκατη συνεχή χρονιά και 2/3 των χωρών έχουν βαθμολογία κάτω του 50.

• Οι χώρες που βρίσκονται στην κορυφή του Δείκτη είναι η Δανία (88), η Φινλανδία (88) και η Νέα Ζηλανδία (88). Και οι τρεις αυτές χώρες βρίσκονται στην κορυφή του 10% παγκοσμίως σε ό,τι αφορά τις ελευθερίες των πολιτών στον Δείκτη Δημοκρατίας (‘Democracy Index’).
• Η Σομαλία (13), η Συρία (13) και το Νότιο Σουδάν (11) παραμένουν στην βάση του Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς. Η Συρία, συγκεκριμένα, βρίσκεται τελευταία στις ελευθερίες των πολιτών (η Σομαλία και το Νότιο Σουδάν βρίσκονται εκτός κατάταξης).
• 27 χώρες, μεταξύ των οποίων η Κύπρος (53), ο Λίβανος (24) και η Ονδούρα (23), έχουν ιστορικά χαμηλή βαθμολογία.

Κατά την τελευταία δεκαετία, 154 χώρες είτε έχουν χειροτερέψει είτε δεν έχουν σημειώσει καμιά σημαντική πρόοδο.

• Από το 2012, 23 χώρες έχουν παρουσιάσει σημαντική πτώση στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς, συμπεριλαμβανομένων και αναπτυγμένων οικονομικών, όπως η Αυστραλία (73), ο Καναδάς (74) και οι Η.Π.Α. (67), με τις τελευταίες να μην περιλαμβάνονται στις κορυφαίες 25 χώρες του Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς για πρώτη φορά.
• 25 χώρες έχουν σημαντικά βελτιώσει τη βαθμολογία τους, μεταξύ των οποίων η Εσθονία (74), οι Σεϋχέλλες (70) και η Αρμενία (49).

Για την βαθμολογία κάθε χώρας, τις διαχρονικές μεταβολές στη βαθμολογία τους, καθώς και για την ανάλυση της κάθε περιφέρειας, βλ. 2021 CPI page.

ΔΙΑΦΘΟΡΑ, ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Καθώς οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς μένουν στάσιμες ή και μειώνονται, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία βρίσκονται υπό απειλή. Αυτό δεν είναι σύμπτωση. Η συνεχής επίκληση από τις κυβερνήσεις της πανδημίας COVID-19  για τον περιορισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας ενδέχεται να οδηγήσει στο μέλλον σε εντονότερους περιορισμούς σε ολόκληρο τον κόσμο.

Από τις 23 χώρες των οποίων η βαθμολογία στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς μειώθηκε σημαντικά από το 2012, οι 19 έχουν παρουσιάσει πτώση και στη βαθμολογία σε ό,τι αφορά στις ελευθερίες των πολιτών. Επιπλέον, από τις 331 καταγεγραμμένες περιπτώσεις δολοφονημένων υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων το 2020, το 98% συνέβησαν σε χώρες με βαθμολογία στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς κάτω από 45.

• Οι Φιλιππίνες συνεχίζουν την πτώση, ξεκινώντας από το 2014, με βαθμολογία 33, καθώς ο Πρόεδρός τους, Rodrigo Duterte, έχει καταπατήσει τις ελευθερίες του συνεταιρίζεσθαι και της έκφρασης μετά την εκλογή του το 2016. Η χώρα καταγράφει, επίσης, ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό δολοφονιών υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με 20 νεκρούς το 2020.
• Στην Βενεζουέλα, ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης, Nicolás Maduro, έχει φιμώσει τους πολιτικούς αντιπάλους του, τους δημοσιογράφους, ακόμη και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας. Η χώρα έχει υποχωρήσει σημαντικά στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς κατά την τελευταία δεκαετία, σημειώνοντας την χαμηλότερη βαθμολογία (14) το 2021.
• Το Μάλι έχει αντιμετωπίσει πολιτικές και θεσμικές κρίσεις, καθώς και κρίσεις ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων και τριών στρατιωτικών πραξικοπημάτων κατά την τελευταία δεκαετία. Η βαθμολογία του στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς έπεσε στο 29 και η βαθμολογία του αναφορικά με τις ελευθερίες των πολιτών επίσης σημειώνει πτώση, καθόσον οι συνεχιζόμενες ένοπλες συγκρούσεις υπονομεύουν βασικές λειτουργίες του κράτους, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο διαφθοράς και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• Ακόμη και ανάμεσα στις δημοκρατίες, τα τελευταία δέκα χρόνια, σημειώθηκε οπισθοδρόμηση τόσο στις προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς όσο και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η βαθμολογία της Πολωνίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα μειώθηκε και η βαθμολογία της στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς έπεσε στο 56, καθώς η κυβέρνηση διώκει τους ακτιβιστές δυνάμει νόμων και περιορίζει αυστηρά την ελευθερία των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Η Διεθνής Διαφάνεια καλεί τις κυβερνήσεις να ενεργήσουν σύμφωνα με τις δεσμεύσεις τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ καλεί και τους πολίτες να ενωθούν απαιτώντας αλλαγή.

Ο Daniel Eriksson, CEO της Διεθνούς Διαφάνειας, δήλωσε:

«Σε αυταρχικά καθεστώτα, όπου η κυβέρνηση, οι επιχειρήσεις και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ελέγχονται από λίγους, τα κοινωνικά κινήματα αδυνατούν να ασκήσουν έλεγχο στην εξουσία. Είναι η δύναμη που κατέχουν οι εκπαιδευτικοί, οι επαγγελματίες, οι φοιτητές και οι απλοί πολίτες από όλα τα στρώματα, η οποία τελικά θα κατακτήσει την λογοδοσία».

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ ΔΕΙΚΤΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΟ 2021

Για το 2021, η Ελλάδα συγκεντρώνει 49 πόντους (το 2020 συγκέντρωσε 50 πόντους), κατατασσόμενη στην 58η θέση παγκοσμίως (το 2020 κατατάχθηκε στην 59η θέση).

«Η βελτίωση της θέσης της χώρας μας στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς για το 2021 οφείλεται όχι σε αύξηση της βαθμολογίας της αλλά στη σχετική θέση της μεταξύ των χωρών του κόσμου. Ιδιαίτερα μας ανησυχεί, όμως, η καθοδική πορεία της χώρας μας στον Δείκτη Δημοκρατίας κατά την τελευταία δεκαπενταετία, με επακόλουθο την κατάταξή της στην προτελευταία θέση μεταξύ των χωρών της Δυτικής Ευρώπης στον Δείκτη Δημοκρατίας 2020 (‘Democracy Index’) και η ένταξή της στην κατηγορία των ‘ελαττωματικών δημοκρατιών’ (‘flawed democracies’). Μετά από δυο σχεδόν χρόνια πανδημίας, τούτη δεν αποτελεί πλέον έκτακτη ανάγκη, στο όνομα της οποίας δύναται να περιορίζεται η δημοκρατία και τα δικαιώματα των πολιτών», δήλωσε ο Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, Παναγιώτης Μανταλώζης.

Στοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:

Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς

Τηλ. 210 7224940,

e-mail: tihellas@otenet.gr

www.transparency.gr

---

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ:
Σχετικά με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς

Από την έναρξη εφαρμογής του το 1995, ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς έχει γίνει ο κορυφαίος παγκόσμιος δείκτης διαφθοράς του δημόσιου τομέα. Ο Δείκτης βαθμολογεί 180 χώρες και περιοχές σε όλο τον κόσμο με βάση την αντίληψη για τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα, χρησιμοποιώντας δεδομένα από 13 εξωτερικές πηγές, συμπεριλαμβανομένης της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ιδιωτικών εταιρειών αξιολόγησης κινδύνου και συμβουλευτικών εταιριών, δεξαμενών σκέψης και άλλων. Οι βαθμολογίες αντικατοπτρίζουν τις απόψεις εμπειρογνωμόνων και επιχειρηματιών.

Η διαδικασία για τον υπολογισμό του Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς επανεξετάζεται τακτικά, ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι όσο το δυνατόν πιο ισχυρός και συνεκτικός. Η πλέον πρόσφατη επανεξέτασή του έγινε από το European Commission’s Joint Research Centre το 2017. Όλες οι βαθμολογίες από το 2012 και εφεξής είναι συγκρίσιμες από τον έναν χρόνο στον επόμενο. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. The ABCs of the CPI: How the Corruption Perceptions Index is calculated

 

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια 
Μέσα από παραρτήματα σε περισσότερες από 100 χώρες και τη Διεθνή Γραμματεία της στο Βερολίνο, η Διεθνής Διαφάνεια είναι ο παγκόσμιος οργανισμός της κοινωνίας των πολιτών που ηγείται της καταπολέμησης της διαφθοράς για περισσότερα από 25 χρόνια.
www.transparency.org

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδος
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς αποτελεί το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας και λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1996. Κύριοι σκοποί της δράσης της είναι να ενημερώνει και να ευαισθητοποιεί τους πολίτες για τους κινδύνους της διαφθοράς στην Ελλάδα και, ταυτόχρονα, να προωθεί ουσιαστικές συστημικές αλλαγές που θα οδηγήσουν στη λειτουργία της κοινωνίας με περισσότερη διαφάνεια.
www.transparency.gr

Αθήνα, 31 Δεκεμβρίου 2021

 Ο Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

O Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας (Government Defence Index – ‘GDI’) είναι η μόνη παγκόσμια αξιολόγηση της διακυβέρνησης και των κινδύνων διαφθοράς στον αμυντικό τομέα. Ο Δείκτης επικαιροποιήθηκε για την έκδοση του 2020, με τη συμπερίληψη αλλαγών στη μεθοδολογία και τη βαθμολογία. Αυτό σημαίνει ότι οι βαθμολογίες των χωρών σε αυτή την έκδοση 2020 δεν μπορούν να συγκριθούν με ακρίβεια με τις βαθμολογίες των χωρών στις προηγούμενες εκδόσεις του Δείκτη.

Η Μεθοδολογία του Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

Ο Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας αξιολογεί την ποιότητα των θεσμικών ελέγχων για τη διαχείριση του κινδύνου διαφθοράς στους θεσμούς άμυνας και ασφάλειας. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Διεθνούς Διαφάνειας συγκεντρώνει στοιχεία από ένα ευρύ φάσμα πηγών σε 77 τομείς, με στόχο να παράγει μια λεπτομερή αξιολόγηση της ακεραιότητας των εθνικών αμυντικών θεσμών.  Ο Δείκτης θέτει ένα πρότυπο μοντέλο για μία συνηγορία βασισμένη σε δεδομένα, ενώ είναι η κορυφαία στον κόσμο αξιολόγηση των κινδύνων διαφθοράς σε θεσμούς άμυνας. Όλα τα δεδομένα δημοσιεύτηκαν μεταξύ Οκτωβρίου 2019 και Νοεμβρίου 2021.

Ο Δείκτης μετρά τα επίπεδα κινδύνου διαφθοράς στους εθνικούς αμυντικούς θεσμούς. Η έρευνα για κάθε χώρα διεξάγεται από έναν ειδικό αξιολογητή, χρησιμοποιώντας ένα τυπικό σύνολο ερωτήσεων  και ένα εργαλείο βαθμολόγησης. Η αξιολόγηση στη συνέχεια επανεξετάζεται ανεξάρτητα από τουλάχιστον δύο εμπειρογνώμονες και, όπου είναι δυνατόν, από το κατά χώρα παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας. Οι κυβερνήσεις καλούνται να πραγματοποιήσουν επανεξέταση της αξιολόγησης και να υποβάλουν πρόσθετες πληροφορίες. Η Διεθνής Διαφάνεια αναγνωρίζει ότι οι πληροφορίες για θέματα άμυνας είναι εξαιρετικά μυστικές. Πιστεύει ότι η έλλειψη διαφάνειας στις αμυντικές δομές αποτελεί εξίσου σημαντικό κίνδυνο διαφθοράς με την ίδια την έλλειψη δομής. Το επίπεδο των ανεξάρτητων επαληθεύσιμων πληροφοριών επηρέασε, επομένως, τη βαθμολογία σε κάθε ερώτηση. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η μυστικότητα μπορεί να δυσκολέψει την εύρεση υποθέσεων μελέτης και παραδειγμάτων, ενώ μπορεί να σημαίνει ότι τούτα καθυστερούν να έρθουν στο φως από δημοσιογράφους, ερευνητές ή βάσει του νόμου. Για το λόγο αυτό, κάποιοι υποκείμενοι δείκτες ενδέχεται να μην λαμβάνουν βαθμολογία, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Κάθε χώρα αξιολογείται σε 77 ερωτήσεις, με 200+ υποκείμενους δείκτες που οριοθετούν το εύρος της έρευνας.

Το ερωτηματολόγιο βασίζεται στην τυπολογία της Διεθνούς Διαφάνειας για την διαφθορά στον τομέα άμυνας και ασφάλειας, η οποία ορίζει πέντε βασικούς τομείς κινδύνου: (α) πολιτικός κίνδυνος, (β) οικονομικός κίνδυνος (γ) κίνδυνος ανθρώπινου δυναμικού, (δ) επιχειρησιακός κίνδυνος, (ε) κίνδυνος στον τομέα προμηθειών.

Αποτελέσματα Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

Σημεία παγκόσμιου ενδιαφέροντος^[1]

• 62% των χωρών έλαβαν συνολική βαθμολογία 49/100 ή λιγότερη, γεγονός που υποδηλώνει τον κρίσιμο κίνδυνο διαφθοράς στον αμυντικό τομέα.
• Η Νέα Ζηλανδία κατακτά την κορυφή του Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της άμυνας, με βαθμολογία 85/100.
• Το Σουδάν σημειώνει τη χείριστη βαθμολογία με μόλις 5/100.
• Η μέση βαθμολογία για τις χώρες της G20 είναι 49/100.
• Μέση βαθμολογία στον τομέα στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι 16/100, καθώς πολλές χώρες δεν περιλαμβάνουν την πάταξη της διαφθοράς ως βασικό πυλώνα  του σχεδιασμού της αποστολής τους.
• 81 χώρες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, γεγονός ανησυχητικό για τις κυβερνήσεις που εμπλέκονται σε διεθνείς παρεμβάσεις μέσω περιφερειακών και διεθνών οργανισμών.

Σημεία ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος

Σύμφωνα με τον Δείκτη, για το έτος 2020, το 62 % των κρατών μελών της ΕΕ αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο διαφθοράς στους τομείς άμυνας και ασφάλειας^[2].

Κράτη μέλη που σημειώνουν χαμηλές βαθμολογίες έχουν πενιχρά εχέγγυα προστασίας για να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά στους σχετικούς τομείς και παρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων^[3].

Ο Δείκτης κατέταξε τις χώρες με ένα σύστημα αξιολόγησης από το Α (πολύ χαμηλός κίνδυνος διαφθοράς) έως το F (πολύ αυξημένος κίνδυνος διαφθοράς)^[4].

Με μέσο όρο βαθμολογίας 59/100, 16 κράτη μέλη της ΕΕ που περιλαμβάνονται στον Δείκτη έχουν μεγαλύτερα εχέγγυα προστασίας έναντι των κινδύνων διαφθοράς σε σύγκριση με υπερδυνάμεις, όπως η Κίνα (28), η Ρωσία (36) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (55).

Ωστόσο, όλες οι  χώρες αναφοράς της ΕΕ παρουσιάζουν ανησυχητικές βαθμολογίες για τον κίνδυνο διαφθοράς σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έχουν αυξηθεί σε περίπου δύο τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, τροφοδοτώντας την κλίμακα και την ευκαιρία για διαφθορά^[5].

Σημεία ελληνικού ενδιαφέροντος^[6]

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα κινδύνου διαφθοράς στους αμυντικούς θεσμούς της. Η οικονομική αδιαφάνεια, οι αδιαφανείς διαδικασίες προμηθειών και η ελλιπής εξωτερική εποπτεία είναι τα τρωτά σημεία της, ενώ τα εχέγγυα προστασίας από τη διαφθορά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα αδύναμα.

Αναλυτικότερα, η Ελλάδα συγκεντρώνει την κάτωθι βαθμολογία στους πέντε νευραλγικούς τομείς κινδύνου στη διακυβέρνηση της άμυνας και ασφάλειας:

Πολιτικός τομέας:  45/100

Οικονομικός τομέας: 55/100

Τομέας ανθρώπινου δυναμικού: 62/100

Τομέας προμηθειών: 65/100

Επιχειρησιακός τομέας: 10/100

Ειδικότερα:

Ως προς την κοινοβουλευτική εποπτεία

O κοινοβουλευτικός έλεγχος είναι περιορισμένος. Το Κοινοβούλιο έχει, σύμφωνα με τον νόμο, εξουσίες για τον έλεγχο της αμυντικής πολιτικής και της νομοθεσίας, καθώς και για την αναθεώρηση των προϋπολογισμών και των μεγάλων προμηθειών όπλων. Ωστόσο, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να απορρίψει ή να ασκήσει βέτο στην αμυντική πολιτική, η διαμόρφωση της οποίας παραμένει προνόμιο της εκτελεστικής εξουσίας, με τον ρόλο του νομοθέτη να περιορίζεται απλώς σε προτάσεις.

Ο νομοθετικός έλεγχος υπονομεύεται επίσης συχνά από την εφαρμογή «επειγουσών διαδικασιών», γεγονός που περιορίζει τον χρόνο που έχουν οι βουλευτές για συζήτηση. Αυτή η διαδικασία εφαρμόσθηκε πρόσφατα σε σχέση με την απόκτηση 18 μαχητικών αεροσκαφών Rafale, με αποτέλεσμα οι βουλευτές να μην έχουν πλήρη πρόσβαση σε πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σύμβασης.

Στην πράξη, δύο επιτροπές είναι υπεύθυνες για την αμυντική εποπτεία: η Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων και η Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων, η οποία επικεντρώνεται αποκλειστικά στην αναθεώρηση μεγάλων προμηθειών όπλων. Η Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων λειτουργεί περισσότερο ως forum συζήτησης για θέματα άμυνας παρά ως εποπτικό όργανο. Εκτός από την απαίτηση να εμφανίζονται οι Υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών ενώπιον της επιτροπής δύο φορές το χρόνο, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι η επιτροπή εξετάζει ενεργά την αμυντική πολιτική, τους προϋπολογισμούς ή τις δραστηριότητες ή ότι διεξάγει μακροχρόνιες έρευνες σε συγκεκριμένες πτυχές της άμυνας. Επιπλέον, ενώ η επιτροπή μπορεί να επανεξετάζει τους προϋπολογισμούς, δεν έχει την εξουσία να προτείνει αλλαγές και δεν υποβάλλει συστάσεις στους αρμόδιους θεσμούς.

Ως προς την οικονομική διαφάνεια

Η οικονομική διαφάνεια και η πρόσβαση σε δεδομένα παραμένουν περιορισμένες. Ο δημοσιευμένος αμυντικός προϋπολογισμός περιέχει ορισμένες εκτενείς πληροφορίες για τις δαπάνες σε όλες τις λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένων των μισθών, των προμηθειών και των κατασκευών. Ωστόσο, λείπει η περαιτέρω διάκριση σε κατηγορίες, υπονομεύοντας έτσι τη διαφάνεια σε βασικούς τομείς των αμυντικών δαπανών.

Ομοίως, οι εκθέσεις σχετικά με τις πραγματικές δαπάνες κατά τη διάρκεια του δημοσιονομικού έτους δεν δημοσιοποιούνται, για λόγους εθνικής ασφάλειας. Το Υπουργείο Οικονομικών ανά μη τακτά διαστήματα δημοσιεύει στοιχεία για τις αμυντικές δαπάνες, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο κάθε δύο ή τρία χρόνια και οι πληροφορίες είναι εξαιρετικά συνοπτικές.

Όσον αφορά τις πηγές εσόδων, η δημοσίευση των εν λόγω χρηματορροών είναι αποσπασματική. Ως αποτέλεσμα, δεν είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο η αμυντική χρηματοδότηση από πηγές εκτός της κεντρικής κυβέρνησης λειτουργεί στην πράξη και για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούνται αυτά τα κονδύλια. Η αξιοπιστία του προϋπολογισμού υπονομεύεται περαιτέρω από τη μη απαγόρευση στρατιωτικών δαπανών εκτός του προϋπολογισμού. Τέτοιες δαπάνες επιτρέπονται για «επείγοντα» είδη και έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για την απόκτηση στρατιωτικών ειδών.

Η διαφάνεια υπονομεύεται, επίσης, από τους περιορισμούς στην πρόσβαση σε πληροφορίες. Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες δεν διαθέτουν σαφείς μηχανισμούς μέσω των οποίων να έχουν πρόσβαση σε αμυντικές πληροφορίες και η κουλτούρα του απορρήτου στην άμυνα περιορίζει την αποκάλυψη σημαντικού όγκου πληροφοριών.

Ως προς το πλαίσιο δεοντολογίας του ανθρώπινου δυναμικού

Παρά τη σημαντική επένδυση στην άμυνα, τα εχέγγυα προστασίας από τη διαφθορά του ανθρώπινου δυναμικού εξακολουθούν να χρειάζονται ενίσχυση.

Για παράδειγμα, ενώ υπάρχει κώδικας δεοντολογίας τόσο για το πολιτικό όσο και για το στρατιωτικό προσωπικό, η έμφαση που δίνει στα ζητήματα διαφθοράς είναι αμελητέα. Ο σχετικός κώδικας κάνει μόνο μια αόριστη αναφορά στη διαφθορά και τις συγκρούσεις συμφερόντων, δεν κάνει αναφορά σε υποχρεώσεις μετά την αποχώρηση από την υπηρεσία και γενικά δεν παρέχει καμία καθοδήγηση σχετικά με το πώς πρέπει να ενεργεί το προσωπικό όταν αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις.

Ειδικότερα, όσον αφορά το στρατιωτικό προσωπικό, δεν δημοσιεύονται στοιχεία για παραβιάσεις του κώδικα δεοντολογίας ή για διώξεις για αδικήματα διαφθοράς, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του κώδικα. Η προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς αποδυναμώνεται περαιτέρω από την ελάχιστη εκπαίδευση σχετικά με τους κινδύνους διαφθοράς. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα προγράμματα κατάρτισης για την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι υποχρεωτικά για το προσωπικό και η μόνη καταγραφή αυτής της εκπαίδευσης είναι όταν παρέχεται από ΜΚΟ.

Εμπόδιο στις προσπάθειες κατά της διαφθοράς στον τομέα της άμυνας είναι και η συνεχιζόμενη απουσία ενός γενικού νομικού πλαισίου που να παρέχει προστασία στους καταγγέλλοντες και ενός σαφούς συστήματος αναφοράς περιπτώσεων διαφθοράς (whistleblowing).

Ως προς τον επιχειρησιακό τομέα

Οι δικλείδες ασφαλείας κατά της διαφθοράς στις στρατιωτικές επιχειρήσεις παραμένουν εξαιρετικά ανεπαρκείς, ενισχύοντας την απειλή που συνιστά η διαφθορά στους στόχους της αποστολής. Η Ελλάδα δεν θεωρεί επί του παρόντος τη διαφθορά στρατηγικό ζήτημα για την επιτυχία των στρατιωτικών επιχειρήσεων και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι περιλαμβάνεται σε κάποια βασικά διαβαθμισμένα στρατηγικά έγγραφα. Ως αποτέλεσμα, αυτά τα ζητήματα δεν περιλαμβάνονται, επίσης, στη διαδικασία σχεδιασμού των μελλοντικών στρατιωτικών επιχειρήσεων και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι στρατηγικές καταπολέμησης της διαφθοράς εφαρμόζονται στο πεδίο. Ομοίως, σε επίπεδο εκπαίδευσης, η εκπαίδευση κατά της διαφθοράς πριν από την στρατιωτική επιχείρηση  δεν παρέχεται με συνέπεια.

Ως προς τις αμυντικές προμήθειες

Αναμένεται αύξηση των αμυντικών προμηθειών της χώρας, με προμήθειες υλικού ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ να προορίζονται για τον σκοπό αυτό το επόμενο οικονομικό έτος ως μέρος της στρατηγικής της ελληνικής αμυντικής διπλωματίας. Το ύψος των προμηθειών δεν αποκαλύπτεται σε ολόκληρο το εύρος του, καθώς η πολιτική εθνικής άμυνας είναι εμπιστευτική. Το ίδιο ισχύει και για τη διαδικασία προσδιορισμού των αναγκών, και, ως εκ τούτου, υπάρχει έλλειψη σαφήνειας ως προς το εάν οι μεμονωμένες αγορές συνδέονται με στρατηγικούς στόχους. Αυτή η έλλειψη διαφάνειας είναι σύμπτωμα του ευρύτερου ζητήματος της αδιαφάνειας στις αμυντικές προμήθειες.

Οι προγραμματισμένες αγορές δεν δημοσιοποιούνται και η ακύρωση των πενταετών Ενιαίων Μεσοπρόθεσμων Αναπτυξιακών Προγραμμάτων έχει περιορίσει σημαντικά τη δημόσια προβολή των σχεδίων προμηθειών. Έτι περαιτέρω, η εποπτεία των στρατιωτικών αγαθών χαρακτηρίζεται περιορισμένη. Η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων  (ΕΑΑΔΗΣΥ) λειτουργεί ως ο ανεξάρτητος εποπτικός φορέας για τις δημόσιες προμήθειες. Ωστόσο, δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τις συμβάσεις στον τομέα της άμυνας που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3978/2011, ο οποίος καλύπτει την απόκτηση στρατιωτικών αγαθών και υπηρεσιών. Η ΕΑΑΔΗΣΥ μπορεί να ελέγχει μόνο μη στρατιωτικές προμήθειες που εμπίπτουν στη ρύθμιση του γενικού νόμου περί δημοσίων συμβάσεων (ν. 4412/2016). Ενώ το Ελεγκτικό Συνέδριο και η Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων μπορούν να ελέγχουν εξονυχιστικά τις αμυντικές προμήθειες, οι πεπερασμένοι πόροι τους καταδεικνύουν τα όριά τους.

Εν κατακλείδι, σκιαγραφείται ένας υπαρκτός και ολοένα πιο απειλητικός κίνδυνος διαφθοράς και έλλειψης μηχανισμών διαφάνειας και εποπτείας στον αμυντικό τομέα, με αιχμή του δόρατος τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Τα ευρήματα της Διεθνούς Διαφάνειας είναι αποκαλυπτικά και ενδεικτικά της αδήριτης και επιτακτικής πλέον ανάγκης για άρση του πέπλου αδιαφάνειας και μυστικότητας σε ό,τι αφορά τον τομέα της άμυνας.

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια

Μέσα από παραρτήματα σε περισσότερες από 100 χώρες και τη Διεθνή Γραμματεία της στο Βερολίνο, η Διεθνής Διαφάνεια είναι ο παγκόσμιος οργανισμός της κοινωνίας των πολιτών που ηγείται της καταπολέμησης της διαφθοράς για περισσότερα από 25 χρόνια: www.transparency.org

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδος

Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς αποτελεί το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας και λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1996. Κύριοι σκοποί της δράσης της είναι να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες για τους κινδύνους της διαφθοράς στην Ελλάδα και, ταυτόχρονα, να προωθήσει ουσιαστικές συστημικές αλλαγές που θα οδηγήσουν στη λειτουργία της κοινωνίας με περισσότερη διαφάνεια: www.transparency.gr

Στοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:

Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς
Τηλ. 210 7224940
e-mail: tihellas@otenet.gr
www.transparency.gr

[1] https://ti-defence.org/gdi/ · https://www.securitymagazine.com/articles/96543-62-of-countries-face-high-corruption-risk-in-defense-and-security.

[2]Δελτίο Τύπου “New research reveals inadequate anti-corruption safeguards in defence governance around the EU”, διαθέσιμο  στην ιστοσελίδα: https://transparency.eu/government-defence-integrity-eu-2020/ .

[3]Βλ. υποσημ.1.

[4] https://ti-defence.org/gdi/.

[5] Βλ. υποσημ.1.

[6] Βλ. Σύνοψη ενημερωτικού σημειώματος για την Ελλάδα  στην ιστοσελίδα: https://ti-defence.org/gdi/countries/greece/.

Αθήνα, 31 Δεκεμβρίου 2021

 Ο Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

O Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας (Government Defence Index – ‘GDI’) είναι η μόνη παγκόσμια αξιολόγηση της διακυβέρνησης και των κινδύνων διαφθοράς στον αμυντικό τομέα. Ο Δείκτης επικαιροποιήθηκε για την έκδοση του 2020, με τη συμπερίληψη αλλαγών στη μεθοδολογία και τη βαθμολογία. Αυτό σημαίνει ότι οι βαθμολογίες των χωρών σε αυτή την έκδοση 2020 δεν μπορούν να συγκριθούν με ακρίβεια με τις βαθμολογίες των χωρών στις προηγούμενες εκδόσεις του Δείκτη.

Η Μεθοδολογία του Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

Ο Δείκτης Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας αξιολογεί την ποιότητα των θεσμικών ελέγχων για τη διαχείριση του κινδύνου διαφθοράς στους θεσμούς άμυνας και ασφάλειας. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Διεθνούς Διαφάνειας συγκεντρώνει στοιχεία από ένα ευρύ φάσμα πηγών σε 77 τομείς, με στόχο να παράγει μια λεπτομερή αξιολόγηση της ακεραιότητας των εθνικών αμυντικών θεσμών.  Ο Δείκτης θέτει ένα πρότυπο μοντέλο για μία συνηγορία βασισμένη σε δεδομένα, ενώ είναι η κορυφαία στον κόσμο αξιολόγηση των κινδύνων διαφθοράς σε θεσμούς άμυνας. Όλα τα δεδομένα δημοσιεύτηκαν μεταξύ Οκτωβρίου 2019 και Νοεμβρίου 2021.

Ο Δείκτης μετρά τα επίπεδα κινδύνου διαφθοράς στους εθνικούς αμυντικούς θεσμούς. Η έρευνα για κάθε χώρα διεξάγεται από έναν ειδικό αξιολογητή, χρησιμοποιώντας ένα τυπικό σύνολο ερωτήσεων  και ένα εργαλείο βαθμολόγησης. Η αξιολόγηση στη συνέχεια επανεξετάζεται ανεξάρτητα από τουλάχιστον δύο εμπειρογνώμονες και, όπου είναι δυνατόν, από το κατά χώρα παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας. Οι κυβερνήσεις καλούνται να πραγματοποιήσουν επανεξέταση της αξιολόγησης και να υποβάλουν πρόσθετες πληροφορίες. Η Διεθνής Διαφάνεια αναγνωρίζει ότι οι πληροφορίες για θέματα άμυνας είναι εξαιρετικά μυστικές. Πιστεύει ότι η έλλειψη διαφάνειας στις αμυντικές δομές αποτελεί εξίσου σημαντικό κίνδυνο διαφθοράς με την ίδια την έλλειψη δομής. Το επίπεδο των ανεξάρτητων επαληθεύσιμων πληροφοριών επηρέασε, επομένως, τη βαθμολογία σε κάθε ερώτηση. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η μυστικότητα μπορεί να δυσκολέψει την εύρεση υποθέσεων μελέτης και παραδειγμάτων, ενώ μπορεί να σημαίνει ότι τούτα καθυστερούν να έρθουν στο φως από δημοσιογράφους, ερευνητές ή βάσει του νόμου. Για το λόγο αυτό, κάποιοι υποκείμενοι δείκτες ενδέχεται να μην λαμβάνουν βαθμολογία, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Κάθε χώρα αξιολογείται σε 77 ερωτήσεις, με 200+ υποκείμενους δείκτες που οριοθετούν το εύρος της έρευνας.

Το ερωτηματολόγιο βασίζεται στην τυπολογία της Διεθνούς Διαφάνειας για την διαφθορά στον τομέα άμυνας και ασφάλειας, η οποία ορίζει πέντε βασικούς τομείς κινδύνου: (α) πολιτικός κίνδυνος, (β) οικονομικός κίνδυνος (γ) κίνδυνος ανθρώπινου δυναμικού, (δ) επιχειρησιακός κίνδυνος, (ε) κίνδυνος στον τομέα προμηθειών.

Αποτελέσματα Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της Άμυνας

Σημεία παγκόσμιου ενδιαφέροντος^[1]

• 62% των χωρών έλαβαν συνολική βαθμολογία 49/100 ή λιγότερη, γεγονός που υποδηλώνει τον κρίσιμο κίνδυνο διαφθοράς στον αμυντικό τομέα.
• Η Νέα Ζηλανδία κατακτά την κορυφή του Δείκτη Ακεραιότητας στον τομέα της άμυνας, με βαθμολογία 85/100.
• Το Σουδάν σημειώνει τη χείριστη βαθμολογία με μόλις 5/100.
• Η μέση βαθμολογία για τις χώρες της G20 είναι 49/100.
• Μέση βαθμολογία στον τομέα στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι 16/100, καθώς πολλές χώρες δεν περιλαμβάνουν την πάταξη της διαφθοράς ως βασικό πυλώνα  του σχεδιασμού της αποστολής τους.
• 81 χώρες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, γεγονός ανησυχητικό για τις κυβερνήσεις που εμπλέκονται σε διεθνείς παρεμβάσεις μέσω περιφερειακών και διεθνών οργανισμών.

Σημεία ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος

Σύμφωνα με τον Δείκτη, για το έτος 2020, το 62 % των κρατών μελών της ΕΕ αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο διαφθοράς στους τομείς άμυνας και ασφάλειας^[2].

Κράτη μέλη που σημειώνουν χαμηλές βαθμολογίες έχουν πενιχρά εχέγγυα προστασίας για να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά στους σχετικούς τομείς και παρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων^[3].

Ο Δείκτης κατέταξε τις χώρες με ένα σύστημα αξιολόγησης από το Α (πολύ χαμηλός κίνδυνος διαφθοράς) έως το F (πολύ αυξημένος κίνδυνος διαφθοράς)^[4].

Με μέσο όρο βαθμολογίας 59/100, 16 κράτη μέλη της ΕΕ που περιλαμβάνονται στον Δείκτη έχουν μεγαλύτερα εχέγγυα προστασίας έναντι των κινδύνων διαφθοράς σε σύγκριση με υπερδυνάμεις, όπως η Κίνα (28), η Ρωσία (36) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (55).

Ωστόσο, όλες οι  χώρες αναφοράς της ΕΕ παρουσιάζουν ανησυχητικές βαθμολογίες για τον κίνδυνο διαφθοράς σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, καθώς οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έχουν αυξηθεί σε περίπου δύο τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, τροφοδοτώντας την κλίμακα και την ευκαιρία για διαφθορά^[5].

Σημεία ελληνικού ενδιαφέροντος^[6]

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει υψηλά επίπεδα κινδύνου διαφθοράς στους αμυντικούς θεσμούς της. Η οικονομική αδιαφάνεια, οι αδιαφανείς διαδικασίες προμηθειών και η ελλιπής εξωτερική εποπτεία είναι τα τρωτά σημεία της, ενώ τα εχέγγυα προστασίας από τη διαφθορά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα αδύναμα.

Αναλυτικότερα, η Ελλάδα συγκεντρώνει την κάτωθι βαθμολογία στους πέντε νευραλγικούς τομείς κινδύνου στη διακυβέρνηση της άμυνας και ασφάλειας:

Πολιτικός τομέας:  45/100

Οικονομικός τομέας: 55/100

Τομέας ανθρώπινου δυναμικού: 62/100

Τομέας προμηθειών: 65/100

Επιχειρησιακός τομέας: 10/100

Ειδικότερα:

Ως προς την κοινοβουλευτική εποπτεία

O κοινοβουλευτικός έλεγχος είναι περιορισμένος. Το Κοινοβούλιο έχει, σύμφωνα με τον νόμο, εξουσίες για τον έλεγχο της αμυντικής πολιτικής και της νομοθεσίας, καθώς και για την αναθεώρηση των προϋπολογισμών και των μεγάλων προμηθειών όπλων. Ωστόσο, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να απορρίψει ή να ασκήσει βέτο στην αμυντική πολιτική, η διαμόρφωση της οποίας παραμένει προνόμιο της εκτελεστικής εξουσίας, με τον ρόλο του νομοθέτη να περιορίζεται απλώς σε προτάσεις.

Ο νομοθετικός έλεγχος υπονομεύεται επίσης συχνά από την εφαρμογή «επειγουσών διαδικασιών», γεγονός που περιορίζει τον χρόνο που έχουν οι βουλευτές για συζήτηση. Αυτή η διαδικασία εφαρμόσθηκε πρόσφατα σε σχέση με την απόκτηση 18 μαχητικών αεροσκαφών Rafale, με αποτέλεσμα οι βουλευτές να μην έχουν πλήρη πρόσβαση σε πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σύμβασης.

Στην πράξη, δύο επιτροπές είναι υπεύθυνες για την αμυντική εποπτεία: η Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων και η Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων, η οποία επικεντρώνεται αποκλειστικά στην αναθεώρηση μεγάλων προμηθειών όπλων. Η Διαρκής Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων λειτουργεί περισσότερο ως forum συζήτησης για θέματα άμυνας παρά ως εποπτικό όργανο. Εκτός από την απαίτηση να εμφανίζονται οι Υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών ενώπιον της επιτροπής δύο φορές το χρόνο, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι η επιτροπή εξετάζει ενεργά την αμυντική πολιτική, τους προϋπολογισμούς ή τις δραστηριότητες ή ότι διεξάγει μακροχρόνιες έρευνες σε συγκεκριμένες πτυχές της άμυνας. Επιπλέον, ενώ η επιτροπή μπορεί να επανεξετάζει τους προϋπολογισμούς, δεν έχει την εξουσία να προτείνει αλλαγές και δεν υποβάλλει συστάσεις στους αρμόδιους θεσμούς.

Ως προς την οικονομική διαφάνεια

Η οικονομική διαφάνεια και η πρόσβαση σε δεδομένα παραμένουν περιορισμένες. Ο δημοσιευμένος αμυντικός προϋπολογισμός περιέχει ορισμένες εκτενείς πληροφορίες για τις δαπάνες σε όλες τις λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένων των μισθών, των προμηθειών και των κατασκευών. Ωστόσο, λείπει η περαιτέρω διάκριση σε κατηγορίες, υπονομεύοντας έτσι τη διαφάνεια σε βασικούς τομείς των αμυντικών δαπανών.

Ομοίως, οι εκθέσεις σχετικά με τις πραγματικές δαπάνες κατά τη διάρκεια του δημοσιονομικού έτους δεν δημοσιοποιούνται, για λόγους εθνικής ασφάλειας. Το Υπουργείο Οικονομικών ανά μη τακτά διαστήματα δημοσιεύει στοιχεία για τις αμυντικές δαπάνες, αλλά αυτό συμβαίνει μόνο κάθε δύο ή τρία χρόνια και οι πληροφορίες είναι εξαιρετικά συνοπτικές.

Όσον αφορά τις πηγές εσόδων, η δημοσίευση των εν λόγω χρηματορροών είναι αποσπασματική. Ως αποτέλεσμα, δεν είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο η αμυντική χρηματοδότηση από πηγές εκτός της κεντρικής κυβέρνησης λειτουργεί στην πράξη και για ποιους σκοπούς χρησιμοποιούνται αυτά τα κονδύλια. Η αξιοπιστία του προϋπολογισμού υπονομεύεται περαιτέρω από τη μη απαγόρευση στρατιωτικών δαπανών εκτός του προϋπολογισμού. Τέτοιες δαπάνες επιτρέπονται για «επείγοντα» είδη και έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν για την απόκτηση στρατιωτικών ειδών.

Η διαφάνεια υπονομεύεται, επίσης, από τους περιορισμούς στην πρόσβαση σε πληροφορίες. Ως αποτέλεσμα, οι πολίτες δεν διαθέτουν σαφείς μηχανισμούς μέσω των οποίων να έχουν πρόσβαση σε αμυντικές πληροφορίες και η κουλτούρα του απορρήτου στην άμυνα περιορίζει την αποκάλυψη σημαντικού όγκου πληροφοριών.

Ως προς το πλαίσιο δεοντολογίας του ανθρώπινου δυναμικού

Παρά τη σημαντική επένδυση στην άμυνα, τα εχέγγυα προστασίας από τη διαφθορά του ανθρώπινου δυναμικού εξακολουθούν να χρειάζονται ενίσχυση.

Για παράδειγμα, ενώ υπάρχει κώδικας δεοντολογίας τόσο για το πολιτικό όσο και για το στρατιωτικό προσωπικό, η έμφαση που δίνει στα ζητήματα διαφθοράς είναι αμελητέα. Ο σχετικός κώδικας κάνει μόνο μια αόριστη αναφορά στη διαφθορά και τις συγκρούσεις συμφερόντων, δεν κάνει αναφορά σε υποχρεώσεις μετά την αποχώρηση από την υπηρεσία και γενικά δεν παρέχει καμία καθοδήγηση σχετικά με το πώς πρέπει να ενεργεί το προσωπικό όταν αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις.

Ειδικότερα, όσον αφορά το στρατιωτικό προσωπικό, δεν δημοσιεύονται στοιχεία για παραβιάσεις του κώδικα δεοντολογίας ή για διώξεις για αδικήματα διαφθοράς, γεγονός που καθιστά δύσκολη την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του κώδικα. Η προσπάθεια καταπολέμησης της διαφθοράς αποδυναμώνεται περαιτέρω από την ελάχιστη εκπαίδευση σχετικά με τους κινδύνους διαφθοράς. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα προγράμματα κατάρτισης για την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι υποχρεωτικά για το προσωπικό και η μόνη καταγραφή αυτής της εκπαίδευσης είναι όταν παρέχεται από ΜΚΟ.

Εμπόδιο στις προσπάθειες κατά της διαφθοράς στον τομέα της άμυνας είναι και η συνεχιζόμενη απουσία ενός γενικού νομικού πλαισίου που να παρέχει προστασία στους καταγγέλλοντες και ενός σαφούς συστήματος αναφοράς περιπτώσεων διαφθοράς (whistleblowing).

Ως προς τον επιχειρησιακό τομέα

Οι δικλείδες ασφαλείας κατά της διαφθοράς στις στρατιωτικές επιχειρήσεις παραμένουν εξαιρετικά ανεπαρκείς, ενισχύοντας την απειλή που συνιστά η διαφθορά στους στόχους της αποστολής. Η Ελλάδα δεν θεωρεί επί του παρόντος τη διαφθορά στρατηγικό ζήτημα για την επιτυχία των στρατιωτικών επιχειρήσεων και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι περιλαμβάνεται σε κάποια βασικά διαβαθμισμένα στρατηγικά έγγραφα. Ως αποτέλεσμα, αυτά τα ζητήματα δεν περιλαμβάνονται, επίσης, στη διαδικασία σχεδιασμού των μελλοντικών στρατιωτικών επιχειρήσεων και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι στρατηγικές καταπολέμησης της διαφθοράς εφαρμόζονται στο πεδίο. Ομοίως, σε επίπεδο εκπαίδευσης, η εκπαίδευση κατά της διαφθοράς πριν από την στρατιωτική επιχείρηση  δεν παρέχεται με συνέπεια.

Ως προς τις αμυντικές προμήθειες

Αναμένεται αύξηση των αμυντικών προμηθειών της χώρας, με προμήθειες υλικού ύψους 1,5 δισεκατομμυρίων ευρώ να προορίζονται για τον σκοπό αυτό το επόμενο οικονομικό έτος ως μέρος της στρατηγικής της ελληνικής αμυντικής διπλωματίας. Το ύψος των προμηθειών δεν αποκαλύπτεται σε ολόκληρο το εύρος του, καθώς η πολιτική εθνικής άμυνας είναι εμπιστευτική. Το ίδιο ισχύει και για τη διαδικασία προσδιορισμού των αναγκών, και, ως εκ τούτου, υπάρχει έλλειψη σαφήνειας ως προς το εάν οι μεμονωμένες αγορές συνδέονται με στρατηγικούς στόχους. Αυτή η έλλειψη διαφάνειας είναι σύμπτωμα του ευρύτερου ζητήματος της αδιαφάνειας στις αμυντικές προμήθειες.

Οι προγραμματισμένες αγορές δεν δημοσιοποιούνται και η ακύρωση των πενταετών Ενιαίων Μεσοπρόθεσμων Αναπτυξιακών Προγραμμάτων έχει περιορίσει σημαντικά τη δημόσια προβολή των σχεδίων προμηθειών. Έτι περαιτέρω, η εποπτεία των στρατιωτικών αγαθών χαρακτηρίζεται περιορισμένη. Η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων  (ΕΑΑΔΗΣΥ) λειτουργεί ως ο ανεξάρτητος εποπτικός φορέας για τις δημόσιες προμήθειες. Ωστόσο, δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τις συμβάσεις στον τομέα της άμυνας που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3978/2011, ο οποίος καλύπτει την απόκτηση στρατιωτικών αγαθών και υπηρεσιών. Η ΕΑΑΔΗΣΥ μπορεί να ελέγχει μόνο μη στρατιωτικές προμήθειες που εμπίπτουν στη ρύθμιση του γενικού νόμου περί δημοσίων συμβάσεων (ν. 4412/2016). Ενώ το Ελεγκτικό Συνέδριο και η Επιτροπή Εξοπλιστικών Προγραμμάτων και Συμβάσεων μπορούν να ελέγχουν εξονυχιστικά τις αμυντικές προμήθειες, οι πεπερασμένοι πόροι τους καταδεικνύουν τα όριά τους.

Εν κατακλείδι, σκιαγραφείται ένας υπαρκτός και ολοένα πιο απειλητικός κίνδυνος διαφθοράς και έλλειψης μηχανισμών διαφάνειας και εποπτείας στον αμυντικό τομέα, με αιχμή του δόρατος τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Τα ευρήματα της Διεθνούς Διαφάνειας είναι αποκαλυπτικά και ενδεικτικά της αδήριτης και επιτακτικής πλέον ανάγκης για άρση του πέπλου αδιαφάνειας και μυστικότητας σε ό,τι αφορά τον τομέα της άμυνας.

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια

Μέσα από παραρτήματα σε περισσότερες από 100 χώρες και τη Διεθνή Γραμματεία της στο Βερολίνο, η Διεθνής Διαφάνεια είναι ο παγκόσμιος οργανισμός της κοινωνίας των πολιτών που ηγείται της καταπολέμησης της διαφθοράς για περισσότερα από 25 χρόνια: www.transparency.org

Σχετικά με τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδος

Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς αποτελεί το ελληνικό παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας και λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1996. Κύριοι σκοποί της δράσης της είναι να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες για τους κινδύνους της διαφθοράς στην Ελλάδα και, ταυτόχρονα, να προωθήσει ουσιαστικές συστημικές αλλαγές που θα οδηγήσουν στη λειτουργία της κοινωνίας με περισσότερη διαφάνεια: www.transparency.gr

Στοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:

Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς

Τηλ. 210 7224940

e-mail: tihellas@otenet.gr

www.transparency.gr

[1] https://ti-defence.org/gdi/ · https://www.securitymagazine.com/articles/96543-62-of-countries-face-high-corruption-risk-in-defense-and-security.

[2]Δελτίο Τύπου “New research reveals inadequate anti-corruption safeguards in defence governance around the EU”, διαθέσιμο  στην ιστοσελίδα: https://transparency.eu/government-defence-integrity-eu-2020/ .

[3]Βλ. υποσημ.1.

[4] https://ti-defence.org/gdi/.

[5] Βλ. υποσημ.1.

[6] Βλ. Σύνοψη ενημερωτικού σημειώματος για την Ελλάδα  στην ιστοσελίδα: https://ti-defence.org/gdi/countries/greece/.

Αθήνα, 17 Δεκεμβρίου 2021 

 Η 17^η Δεκεμβρίου 2021 σηματοδοτεί το πέρας της προθεσμίας ενσωμάτωσης της Οδηγίας 1937/2019/ΕΕ, ενός νομοθετήματος που στοχεύει να προστατεύσει τους καταγγέλλοντες την παρανομία, το έγκλημα, αλλά και κάθε αθέμιτη και ανήθικη πρακτική.

Σχετικά με την πρόοδο ενσωμάτωσης της Οδηγίας στην Ε.Ε^[1].

Ελάχιστη έως μηδαμινή πρόοδο σημειώνουν επίσης η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Γερμανία, η η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο.

Κράτη μέλη που προέβησαν ήδη σε δημοσίευση  σχεδίου νόμου είναι το Βέλγιο, η Κροατία, η Τσεχία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, η Λετονία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σλοβενία.

Κράτη μέλη στα οποία το σχέδιο νόμου έφτασε ήδη στα εθνικά κοινοβούλια είναι η Εσθονία, η Γαλλία και η Ολλανδία.

Κράτη μέλη που ενσωμάτωσαν εμπροθέσμως την Οδηγία είναι μόλις πέντε: η Δανία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Σουηδία.

Σχετικά με την πρόοδο ενσωμάτωσης της Οδηγίας στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, δεν έχει δημοσιευθεί ακόμη σχέδιο νόμου από την αρμόδια Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή.

Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς (ΔΔ-Ε), ήδη από το 2013^[2], διεκδικεί μια ολοκληρωμένη και ευρεία προστασία των whistleblowers και η Οδηγία παρέχει ισχυρά θεμέλια για τέτοια προστασία σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στις 11 Νοεμβρίου 2020, η  ΔΔ-Ε απέστειλε από κοινού με το VouliWatch και τους ReportersUnited, καθώς και με την υποστήριξη 20 οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, επιστολή^[3] προς την Κυβέρνηση και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με την οποία αιτήθηκε τη διεύρυνση της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας, προκειμένου να συνδιαμορφώσουμε το σχέδιο νόμου για την αποτελεσματική και σύγχρονη προστασία των whistleblowers στην Ελλάδα.

Στις 12 Μαίου 2021, η ΔΔ-Ε απέστειλε ερώτημα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης^[4] για παροχή πληροφόρησης αναφορικά με την πορεία του έργου της αρμόδιας Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, ενασκώντας το δικαίωμά της  για πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα, προκειμένου να συμβάλουμε εγκαίρως στη συνδιαμόρφωση του νομοσχεδίου, πριν την θέση του σε δημόσια διαβούλευση.

Στις 19 Ιουλίου 2021, η αρμόδια Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή απάντησε ότι δεν ήταν σε θέση να προβεί σε παράδοση ή δημοσίευση του υλικού, καθότι τούτο τελούσε ακόμη σε επεξεργασία^[5].

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2021, η ΔΔ-Ε απέστειλε εκ νέου επιστολή με συνημμένο υλικό για τον βέλτιστο νομοτεχνικό σχεδιασμό του επικείμενου νομοσχεδίου, προσαρτώντας για  τον σκοπό αυτό ειδικό κατ’ άρθρο Εγχειρίδιο Μεθοδολογίας^[6].

Η ΔΔ-Ε, πιστή στις αρχές της ακεραιότητας και της λογοδοσίας, συνεχίζει να στέκεται άκοπος αρωγός και προασπιστής του δικαιώματος προστασίας των whistleblowers, διεξάγοντας εκστρατεία  ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης περί των ωφελειών της Οδηγίας^[7], αποσκοπώντας στη δημιουργία ενός ισχυρού, συμπεριληπτικού, προοδευτικού και σύγχρονου θεσμικού πλαισίου προστασίας των whistleblowers και μιας κουλτούρας #miliste, δίνοντας τέλος στην σιωπή και στο σκοτάδι της διαφθοράς.

Διεθνής Διαφάνεια – ΕλλάςΣτοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:

Τηλ. 210 7224940,

e-mail: tihellas@otenet.gr

www.transparency.gr

 

^[1] https://infogram.com/1p6lwr977zv5l0s57369z3e3g9b307pkm3p?live

[2] https://www.transparency.gr/wp-content/uploads/2013/09/enallaktiki-sti-siopi.pdf

^[3]

^[4] 

[5]

[6]

^[7]Δείτε εδώ το βίντεο της εκστρατείας #miliste της ΔΔ-Ε:  https://youtu.be/CDylyEfZeao

και δείτε εδώ την Εκστρατεία #miliste: https://www.facebook.com/TIGreece/ (Facebook) , https://gr.linkedin.com/in/transparency-international-greece-37b7301 (LinkedIN), @transparency_gr (Twitter)

Αθήνα, 13 Οκτωβρίου 2021 
Η δεύτερη Έκθεση για το Κράτος Δικαίου στα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απηχεί πλήρως τις διαχρονικές ανησυχίες και πάγιες θέσεις της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος για την καταπολέμηση της διαφθοράς στη χώρα και, ως εκ τούτου, η  Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς δεσμεύεται ότι οι προτάσεις βελτίωσης που διατυπώνονται στην έκθεση θα αποτελέσουν προτεραιότητες στο έργο της κατά το επόμενο διάστημα.
Αναλυτικότερα:
Δικαιοσύνη
Μολονότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της για το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης¹ αναγνωρίζει κάποια θετικά βήματα της χώρας (στη συλλογή στατιστικών στοιχείων, στη δημιουργία ειδικών δικαστικών τμημάτων και στην ηλεκτρονική δικαιοσύνη), εντούτοις, σημειώνει ότι η Δικαιοσύνη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις στην ποιότητα και στην αποδοτικότητά της, ενώ η πρόοδος της χώρας από πέρυσι είναι μικρή. Σημαντικά πορίσματα προς τούτο περιέχονται και στην έκθεση⁸ “Exporting Corruption 2020” της Διεθνούς Διαφάνειας.
Ένα συναφές θεσμικό ζήτημα που τέθηκε από τη Διεθνή Διαφάνεια Ελλάδος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τη διμερή συνάντησή τους ενόψει σύνταξης της έκθεσης είναι οι σοβαρές ανησυχίες της σχετικά με την έλλειψη πρόβλεψης περιόδων αποστασιοποίησης (‘’cool-off periods’’) για τους δικαστές που αποχωρούν από το λειτούργημά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα επικεφαλής των ανώτατων δικαστηρίων να γίνονται βουλευτές, σύμβουλοι πρωθυπουργού, επικεφαλής ανεξάρτητων αρχών κλπ. αμέσως μετά την αποχώρησή τους από το δικαστικό σώμα, αφήνοντας έτσι χώρο για αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας και ακεραιότητάς τους ως δικαστών.
Θεσμικό πλαίσιο πάταξης της διαφθοράς²
Η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα έχει θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, με την Εθνική Αρχή Διαφάνειας επιβλέπουσα την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης.
Η νέα στρατηγική κατά της διαφθοράς για την περίοδο 2022-2025 βρίσκεται σε στάδιο προεργασίας.
Η αντίληψη εμπειρογνωμόνων και στελεχών επιχειρήσεων σχετικά με την διαφθορά μαρτυρεί ότι ο δημόσιος τομέας είναι επιρρεπής στη διαφθορά σε υψηλό βαθμό. Ενδεικτική είναι και η κατάταξη της χώρας στη 16η θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ και στην 59^η θέση σε παγκόσμια κλίμακα, βαθμολογούμενη με 50/100 στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς 2020 της Διεθνούς Διαφάνειας¹⁴.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι η διοικητική επάρκεια στις αρχές καταπολέμησης διαφθοράς σημειώνουν σταδιακή βελτίωση. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της δράσης κατά της διαφθοράς. Οι προκλήσεις για τις εισαγγελικές αρχές της χώρας αφορούν ιδίως την έλλειψη  εξειδικευμένου προσωπικού. Πρόκληση εξίσου καίρια παραμένει η γενική έλλειψη και καθυστέρηση στην ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων για τον εντοπισμό εξελιγμένων οικονομικών εγκλημάτων, όπως και η απουσία  συστήματος διαχείρισης υποθέσεων.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς σημειώνει σχετικά την μη στόχευση της διαφθοράς υψηλόβαθμων προσώπων από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, ενώ θα καλωσόριζε και την μεταρρύθμιση της διαδικασίας επιλογής του Πρόεδρου και των μελών του Συμβουλίου Διοίκησης της Εθνικής Αρχής κατά τα πρότυπα της διαδικασίας επιλογής των επικεφαλής των ανεξάρτητων συνταγματικά κατοχυρωμένων αρχών, η οποία απαιτεί στήριξη και εκ μέρους της Αντιπολίτευσης, ώστε να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της ελεγκτικής αρχής που καλείται να διερευνήσει διαφθορά ενίοτε διαπραττόμενη από ισχυρά συμφέροντα ^[1].
Περαιτέρω, η Έκθεση Κράτους Δικαίου 2021 κάνει αναφορά στις  επικαιροποιημένες διατάξεις σχετικά με την τροποποίηση του καθεστώτος ασυλίας των μελών του Κοινοβουλίου και των υπουργών που τέθηκε σε ισχύ το 2020 και είχε ως αποτέλεσμα την παράταση του νόμιμου ορίου και τη συνακόλουθη άρση της ασυλίας πολιτικών προσώπων για υποθέσεις διαφθοράς.
Εξελίξεις εντοπίζονται και στο πεδίο χρηματοδότησης κομμάτων³ και δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων⁴. Η Επιτροπή στην έκθεσή της επισημαίνει την μικρή πρόοδο και τις προκλήσεις που απαντώνται στις καταστάσεις περιουσιακών στοιχείων των πολιτικών ενώ εκτενή μνεία κάνει και στο σημαντικό έργο της Επιτροπής Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης. Αναφορικά με τις δηλώσεις εισοδήματος και περιουσιακών στοιχείων βουλευτών και πολιτικών, αυτές υποβάλλονται ηλεκτρονικά και δημοσιεύονται ετησίως. Ωστόσο, όπως ορθά επισημαίνει η Έκθεση, οι εν λόγω δηλώσεις δημοσιεύονται με καθυστερήσεις και είναι διαθέσιμες μόνο σε μορφή .pdf, γεγονός που καθιστά την ουσιαστική ανάλυση μια εντατική και χρονοβόρα διαδικασία.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς έχει δημοσιεύσει  λεπτομερείς προτάσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων που υποβάλλουν οι βουλευτές στο σύστημα πληροφορικής του pothen.gr και έχει μετατρέψει τα pdf σε ανοιχτή μορφή δεδομένων σε ένα φιλικό προς το χρήστη διαδικτυακό εργαλείο με διαδραστικά γραφήματα: https://www.integritywatch.gr/
Αναφορικά με το καθεστώς προστασίας των whistleblowers, η αρμόδια νομοπαρασκευαστική επιτροπή για τη μεταφορά της σχετικής οδηγίας της ΕΕ δεν έχει ακόμη δημοσιεύσει το ΣχΝ. Σχετικά, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς δημοσίευσε σειρά προτάσεων και συστάσεων⁵ σχετικά με τον καλύτερο τρόπο ενσωμάτωσης της Οδηγίας της ΕΕ στην ελληνική έννομη τάξη, η οποία υποβλήθηκε και στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή. Ενώ από κοινού με άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μέσα από τη συμμαχία #miliste πραγματοποίησε ανοιχτό κάλεσμα προς την κυβέρνηση να διαβουλευτεί από κοινού με την κοινωνία των πολιτών για τη διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου ισχυρού.
Στην Έκθεση Κράτους Δικαίου 2021 επισημαίνεται, επίσης, η έλλειψη προόδου στη ρύθμιση του lobbying. Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς, εδώ και χρόνια, έχει επισημάνει την ανάγκη ρύθμισης του lobbying στη χώρα. Μάλιστα, στο πλαίσιο πρωτοβουλίας του Vouliwatch και της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος απεστάλη στο Υπουργείο Εσωτερικών αίτημα για τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση του ΣχΝ.
Πολυφωνία Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης
Η Έκθεση της Επιτροπής αναγνωρίζει και αναδεικνύει τη μεταφορά της ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα Οπτικοακουστικά Μέσα, χωρίς να παραλείπει να διατυπώσει ανησυχίες αναφορικά με την ανεξαρτησία των οικονομικών πόρων του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ). Εστιάζει, ακόμη, στη νέα νομοθεσία που έρχεται να ενισχύσει τη διαφάνεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των ΜΜΕ, αλλά και την ανεξαρτησία του ΕΣΡ από την κυβερνητική επιρροή.  Εγείρει ανησυχίες για την απουσία συστηματικής δημόσιας γνωστοποίησης  πληροφοριών αναφορικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ στο ευρύτερο κοινό.
Η Έκθεση καταγράφει  την δολοφονία του Έλληνα δημοσιογράφου του αστυνομικού ρεπορτάζ Γεωργίου Καραϊβάζ, επισημαίνοντας την αύξηση των επιθέσεων και απειλών σε βάρος των δημοσιογράφων.
Σημεία, ωστόσο, που παραλείπονται στην Έκθεση αφορούν μεταξύ άλλων στη δημόσια εκστρατεία «Μένουμε Σπίτι», που ξεκίνησε στο ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, και στο πλαίσιο της οποίας διατέθηκαν 20 εκατομμύρια ευρώ σε μέσα μαζικής ενημέρωσης παντός είδους, αρχικά χωρίς δημοσίευση οποιουδήποτε καταλόγου σχετικά με το ποσό που λαμβάνει κάθε μέσο ενημέρωσης. Μετά από ευρεία δημόσια κριτική, ο αρμόδιος Υπουργός, κ. Στέλιος Πέτσας, δημοσίευσε τη λίστα με το ποσό που έλαβε κάθε μέσο ενημέρωσης (η λεγόμενη «λίστα Πέτσα»). Ωστόσο, μέχρι σήμερα, τα κριτήρια για την κατανομή των συγκεκριμένων ποσών σε κάθε μέσο ενημέρωσης παραμένουν άγνωστα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς έχει επισημάνει την ανάγκη διατήρησης και αύξηση της διαφάνειας, της ακεραιότητας και της λογοδοσίας σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής.
Θεσμικοί Έλεγχοι & Ισορροπίες
Θετικά αξιολογεί η Έκθεση τα βήματα για την βελτίωση της νομοθετικής διαδικασίας  δυνάμει της εφαρμογής του νόμου περί Επιτελικού Κράτους¹⁰ με την σύσταση της νέας υπηρεσίας της Προεδρίας της Κυβέρνησης με πιο ενεργό ρόλο στη νομοθετική διαδικασία.
Η ως άνω Γενική Γραμματεία είναι επιφορτισμένη με την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών  για τον σχεδιασμό Εκθέσεων Επιπτώσεων που συνοδεύει κάθε σχέδιο νόμου. Επιπλέον, συστήθηκε και Επιτροπή Αξιολόγησης Ποιότητας Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας.
Παρά τις επιτυχείς προσπάθειες βελτίωσης της ποιότητας του νομοθετείν, τα ενδιαφερόμενα μέρη και ιδίως ο Συνήγορος του Πολίτη αποτελούν ουραγούς στην έγκαιρη λήψη των νομοσχεδίων,  ενώ το νωρίτερο στάδιο ενημέρωσης αυτών είναι όταν πλέον τα ΣχΝ τίθενται σε δημόσια διαβούλευση.
Με θετικό πρόσημο αξιολογείται η αναβάθμιση του ρόλου του Συνήγορου του Πολίτη σε Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, με αρμοδιότητα τη συλλογή, την καταγραφή, την αξιολόγηση, τη διερεύνηση ή την περαιτέρω προώθηση προς άσκηση πειθαρχικού ελέγχου στις αρμόδιες υπηρεσίες, καταγγελιών για πράξεις, ενέργειες ή παραλείψεις, του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής, του Πυροσβεστικού Σώματος, καθώς και των υπαλλήλων των καταστημάτων κράτησης, οι οποίες εκδηλώθηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ή κατά κατάχρηση της ιδιότητάς τους.
Συνεχίζει να αποτελεί πρόκληση η εγγραφή στο σχετικό μητρώο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που δρουν στο χώρο του ασύλου, της μετανάστευσης και της κοινωνικής συνοχής, κατά τις επισημάνσεις τόσο της Έκθεσης όσο και της πρόσφατης αναφοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και της οργάνωσης RSA, ειδικευμένης σε ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης. Σκοπός είναι να διασφαλιστεί η διαφάνεια στην εγγραφή, ενώ οι προϋποθέσεις εγγραφής δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το απολύτως αναγκαίο τηρουμένων της αρχής της αναλογικότητας.
Η πανδημία Covid-19: ένα stress-test για το κράτος δικαίου στην Ε.Ε.
Σημαντικό κεφάλαιο στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί και αυτό περί του αντικτύπου της πανδημίας του COVID-19 στο κράτος δικαίου των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν λάβει έκτακτα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας και τα περισσότερα έχουν, επίσης, χορηγήσει ειδικές εξουσίες έκτακτης ανάγκης, βάσει συνταγματικών διατάξεων ή νόμων περί προστασίας της δημόσιας υγείας.
Επισημαίνεται ότι η χώρα μας δεν ενεργοποίησε την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ενώ όλα τα σχετικά μέτρα ελήφθησαν σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Το δε Κοινοβούλιο επέτρεψε διενέργεια ψηφοφορίας κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες μέσω επιστολής ή τηλεομοιοτυπίας (fax), λόγω της απουσίας εκσυγχρονισμένων ψηφιακών συστημάτων. Παρά το γεγονός ότι αυτή η δυνατότητα ψηφοφορίας είναι λίαν περιορισμένη, το Κοινοβούλιο αποφάσισε να ερμηνεύσει πιο διασταλτικά τον εσωτερικό κανονισμό δεχόμενο τη μη φυσική παρουσία των μελών του, προκειμένου να προσαρμοστεί στις πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς, από την πρώτη στιγμή του ξεσπάσματος της πανδημίας COVID-19 στη χώρα μας, με δημόσιες ανακοινώσεις και επιστολές της¹⁶ προς τους αρμόδιους Υπουργούς της Κυβέρνησης, έχει, μεταξύ άλλων, επισημάνει ότι είναι σημαντικό να διατηρηθεί και να επεκταθεί η διαφάνεια, η ανοικτότητα και η ακεραιότητα σε ολόκληρη τη σφαίρα του δημόσιου βίου.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς¹¹ συνεχίζει να υψώνει τη φωνή της για την ανάγκη τήρησης της αρχής της αναλογικότητας και του σεβασμού των ατομικών ελευθεριών, συνηγορώντας υπέρ της διαφάνειας, της συμμετοχικότητας και της λογοδοσίας των αρμοδίων. Καμία έκτακτη συνθήκη δεν δικαιολογεί υποχωρήσεις ή συμβιβασμούς σε ζητήματα χρηστής διακυβέρνησης¹².

Στοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:

Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς

Τηλ. 210 7224940,

e-mail: tihellas@otenet.gr

www.transparency.gr

 
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Η Μεθοδολογία της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου
Μέσω της Έκθεσης, που συμπεριλαμβάνει και ένα κεφάλαιο για έκαστο εκ των 27 Κρατών Μελών της Ε.Ε., στόχος της Επιτροπής είναι να προσδιορίσει την κατάσταση του κράτους δικαίου στα Κράτη Μέλη, με έμφαση σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: (α) το σύστημα δικαιοσύνης, (β) το πλαίσιο πάταξης της διαφθοράς, (γ) την πολυφωνία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και (δ) λοιπούς θεσμικούς ελέγχους και ισορροπίες (“checks and balances”).
 
Τούτοι οι τέσσερις τομείς προσδιορίστηκαν στην προπαρασκευαστική διαδικασία ως βασικοί και αλληλένδετοι πυλώνες για τη διασφάλιση του κράτους δικαίου. Τα δε επιμέρους κεφάλαια για κάθε Κράτος Μέλος ερείδονται σε μία ποιοτική αξιολόγηση που διενήργησε η Επιτροπή, εστιάζοντας σε μία σύνθεση σημαντικών εξελίξεων από τον Ιανουάριο του έτους.
Περισσότερες πληροφορίες:

1.  Έκθεση για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα 2021:

https://ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/upholding-rule-law/rule-law/rule-law-mechanism/2021-rule-law-report/2021-rule-law-report-communication-and-country-chapters

1. Εθνικό Σύστημα Ακεραιότητας:

https://issuu.com/transparencyinternational/docs/greece_nis_en

1. Συμπεράσματα συνεδρίου Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος «Online Πολιτική Ακεραιότητα: Tone from the Τop με Ανοιχτά Δεδομένα» Βούληση και προτάσεις για ποιοτικό «άνοιγμα» δεδομένων πολιτικής ακεραιότητας:

https://www.transparency.gr/wp-content/uploads/2021/03/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%B4%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85_-Online-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.-Tone-from-the-top-%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%B9%CF%87%CF%84%CE%AC-%CE%B4%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1._.pdf

1. Προτάσεις ΔΔ-Ε για τις Δηλώσεις Περιουσιακής Κατάστασης :

https://www.transparency.gr/wp-content/uploads/2020/11/INTEGRITY-WATCH-GREECE-V5_final.pdf

1. Προτάσεις και Ανάλυση ΔΔ-Ε για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της Οδηγίας για τους whistleblowers:

https://www.transparency.gr/wp-content/uploads/2020/09/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CE%98%CE%AD%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD-%CE%94%CE%94-%CE%95_WHISTLEBLOWING_7_9_20.pdf

1. Δελτίο Τύπου για τη Συμμαχία οργανώσεων στο πλαίσιο ενσωμάτωσης της Οδηγίας για τους whistleblowers:

https://www.transparency.gr/%ce%b4%ce%b5%ce%bb%cf%84%ce%b9%ce%bf-%cf%84%cf%85%cf%80%ce%bf%cf%85-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b1%cf%87%ce%b9%ce%b1-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%cf%84%ce%b1/ και https://www.transparency.gr/%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b1%cf%87%ce%af%ce%b1-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%ce%bd%ce%b1-%ce%b3%ce%af%ce%bd%ce%b5%ce%b9-%cf%84%ce%bf-whistleblowing-%cf%80%ce%b9%ce%bf-%ce%b1%cf%83%cf%86%ce%b1%ce%bb%ce%ad/

1. Προσθήκη Δέσμευσης για τη συμμετοχική ενσωμάτωση της Οδηγίας 1937/2019/ΕΕ προστασίας whistleblowers στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση 2019-2021

https://www.transparency.gr/%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%83%ce%b8%ce%ae%ce%ba%ce%b7-%ce%b4%ce%ad%cf%83%ce%bc%ce%b5%cf%85%cf%83%ce%b7%cf%82-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%b7-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%bf%cf%87%ce%b9%ce%ba/

1. Exporting Corruption – Progress report 2020: Assessing enforcement of the OECD Anti-Bribery Convention

https://images.transparencycdn.org/images/2020_Report-Full_Exporting-Corruption_EN.pdf

1. Κοινή επιστολή φορέων της κοινωνίας των πολιτών για μέτρα πρόληψης και προστασίας των ευρωπαϊκών πόρων (mff 2021-2027) απο φαινόμενα απάτης και διαφθοράς

https://www.transparency.gr/joint_letter_mff/

1. Παρατηρήσεις της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος επί του σχεδίου νόμου «Επιτελικό Κράτος: Οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης»

https://www.transparency.gr/%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%bf%cf%8d%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1/

1. Απαιτείται Διαφάνεια, Συμμετοχή και Λογοδοσία στη διαχείριση της πανδημίας του COVID-19:

https://www.transparency.gr/3624/

1.  Σε εποχές όπως αυτή η διαφάνεια είναι πιο αναγκαία από ποτέ:

https://www.transparency.gr/%cf%83%ce%b5-%ce%b5%cf%80%ce%bf%cf%87%ce%ad%cf%82-%cf%8c%cf%80%cf%89%cf%82-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%ae-%ce%b7-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%80/

1. Κατάταξη Ελλάδος: https://rsf.org/en/greece,

https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/country/2020/Greece/

1. Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς για την Ελλάδα:

https://www.transparency.org/en/cpi/2020/index/nzl#

1. Vouliwatch και Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος συμμαχούν για τη νομοθεσία του lobbying

https://www.transparency.gr/vouliwatch-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%ae%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%b5%ce%bb%ce%bb%ce%ac%ce%b4%ce%bf%cf%82-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc/

1. Βλέπε σχετικές ανακοινώσεις:

https://www.transparency.gr/2020/03/23/%cf%83%ce%b5-%ce%b5%cf%80%ce%bf%cf%87%ce%ad%cf%82-%cf%8c%cf%80%cf%89%cf%82-%ce%b1%cf%85%cf%84%ce%ae-%ce%b7-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%80/
https://www.transparency.gr/2020/03/31/%ce%b1%cf%80%ce%b1%ce%b9%cf%84%ce%b5%ce%af%cf%84%ce%b1%ce%b9-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1-%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b5%cf%84%ce%bf%cf%87%ce%ae-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%bb/
https://www.transparency.gr/2020/04/06/%cf%83%cf%85%ce%bc%ce%bc%ce%b1%cf%87%ce%af%ce%b1-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-%ce%bd%ce%b1-%ce%b3%ce%af%ce%bd%ce%b5%ce%b9-%cf%84%ce%bf-whistleblowing-%cf%80%ce%b9%ce%bf-%ce%b1%cf%83%cf%86%ce%b1%ce%bb%ce%ad/
[1] https://www.transparency.gr/%cf%80%ce%b1%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%ae%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b5%ce%b8%ce%bd%ce%bf%cf%8d%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%b1%cf%86%ce%ac%ce%bd%ce%b5%ce%b9%ce%b1/