Τα αποτελέσματα από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2658] είναι απολύτως αποθαρρυντικά για τη χώρα, η οποία αποκλίνει σημαντικά από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Την ίδια ώρα, οι ελληνικές αρχές παρουσιάζουν επιλεκτικά συγκεκριμένα μόνο στοιχεία της έρευνας.

Ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία της έρευνας:

→ 98% των πολιτών πιστεύει πως υπάρχει εκτεταμένη διαφθορά σε όλους τους τομείς της χώρας [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 68% ].

→ 51% των πολιτών πιστεύει πως η διαφθορά αυξήθηκε τα τελευταία τρία χρόνια στη χώρα μας [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 41% ].

→ 59% των πολιτών πιστεύει πως επηρεάζεται η καθημερινότητά του από τα επίπεδα διαφθοράς [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 24% ].

→ 47% των πολιτών δεν πιστεύει πως μπορεί να αποδειχτούν οι υποθέσεις διαφθοράς [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 48% ].

→ 51% των πολιτών πιστεύουν πως το να καταγγείλουν υποθέσεις διαφθοράς είναι άσκοπο, καθώς οι υπαίτιοι δεν θα τιμωρηθούν [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 30% ].

→ 41% των πολιτών πιστεύουν πως όλοι γνωρίζουν για υποθέσεις διαφθοράς αλλά κανείς δεν καταγγέλλει τίποτα [ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 21% ].

→ 93% των πολιτών πιστεύει πως η στενή σχέση ιδιωτικού και δημόσιου τομέα οδηγεί σε διαφθορά [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 77% ].

→ 90% των πολιτών πιστεύει πως η διαφθορά είναι μέρος της επιχειρηματικής κουλτούρας στην Ελλάδα [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 61% ].

→ 73% των πολιτών πιστεύουν πως για να επιτύχουν επιχειρηματικά θα πρέπει να έχουν διασυνδέσεις στο Δημόσιο [ ο Μ.Ο. στην ΕΕ είναι: 53% ].

Η Πρόεδρος του παγκόσμιου κινήματος της Διεθνούς Διαφάνειας, κα Delia Ferreira Rubio, και ο πρόεδρος του ελληνικού παραρτήματος, κ. Παναγιώτης Μανταλώζης, απέστειλαν κοινή επιστολή στον Πρωθυπουργό ζητώντας την άμεση θέση σε διαβούλευση του Σχεδίου Νόμου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας της Ε.Ε. για την ολιστική και αποτελεσματική προστασία των Whistleblower στην Ελλάδα.

Οι whistleblowers προφέρουν ανεκτίμητη συνδρομή στην καταπολέμηση της διαφθοράς και η προστασία τους δεν χωρεί άλλη καθυστέρηση.

Κατεβάστε την επιστολή: ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ_WHISTLEBLOWING_

Διαβάστε την επιστολή:

_______________________________________________

Γενική Γραμματεία Πρωθυπουργού

Μέγαρο Μαξίμου Ηρώδου Αττικού 19

Τ.Κ. 10674 Αθήνα, Ελλάδα

Υπουργείο Δικαιοσύνης
Λεωφορος Μεσογείων 96
Τ.Κ. 11527 Αθήνα, Ελλάδα

03-05-2022

Αξιότιμε Κύριε Πρωθυπουργέ,

Αξιότιμε Υπουργέ Δικαιοσύνης,

Όπως γνωρίζετε, έχουν περάσει περισσότεροι από τέσσερις μήνες από τότε που η χώρα όφειλε να ενσωματώσει στην έννομη τάξη της την Οδηγία ΕΕ 2019/1937 της 23ης Οκτωβρίου 2019 σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης (whistleblowers), ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επισήμως εκκινήσει διαδικασία παράβασης του ενωσιακού δικαίου κατά της Ελλάδας, συντάσσοντας την από 27/1/2022 προειδοποιητική επιστολή λόγω της μη ενσωμάτωσης της Οδηγίας.[1]

Η βελτίωση της προστασίας των whistleblower στην Ελλάδα θα παρέχει ασφαλή εγγύηση για την συμμόρφωση με άλλες, συναφείς διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, όπως έχουν τονιστεί μετ’ επιτάσεως σε δύο πρόσφατες διεθνείς αξιολογήσεις της πλαισίου καταπολέμησης της διαφθοράς της Ελλάδας. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς που λειτουργεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης (GRECO) τόνισε την ανάγκη να αναπτυχθεί και να αυξηθεί το πλαίσιο προστασίας των whistleblower “ως θέμα προτεραιότητας”, διότι “βρίσκεται κάτω από τα απαιτούμενα πρότυπα (standards)”.[2] Περαιτέρω, τον Μάρτιο 2022, η Ομάδα Εργασίας για την Δωροδοκία του ΟΟΣΑ εξέφρασε “την σοβαρή ανησυχία σχετικά με τον εντοπισμό και την επιβολή κυρώσεων επί του αδικήματος της διεθνούς δωροδοκίας” και σύστησε την εφαρμογή νέας νομοθεσίας, η οποία να παρέχει ισχυρή και αποτελεσματική προστασία κατά των αντιποίνων στα οποία υπόκεινται πρόσωπα που παρέχουν πληροφορίες, ιδίως επί αδικημάτων δωροδοκίας, ανεξαρτήτως του εάν αυτά τα πρόσωπα ανήκουν στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα.[3]

Το whistleblowing είναι ένας από τους πλέον αποτελεσματικούς τρόπους της αποκάλυψης της διαφθοράς και κάθε μορφής παραβάσεων του νόμου. Η ισχυρή νομοθεσία είναι αναγκαία για την προστασία των whistleblower από τα αντίποινα και άλλες μορφές αδικίας εις βάρος τους, ιδίως για την διασφάλιση ότι οι αναφορές των προσώπων αυτών εξετάζονται.

Η Οδηγία (ΕΕ_ 2019/1937 περιλαμβάνει πολλές πρωτοποριακές διατάξεις. Απαγορεύει τα αντίποινα κατά των whistleblower, προστατεύει την ταυτότητας στην πλειονότητα των περιπτώσεων και τους προσφέρει αρκετούς διαύλους αναφοράς.

Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς (ΔΔ-Ε) έχει αναλάβει πολυάριθμες δράσεις τα περασμένα δυόμιση έτη για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική ενσωμάτωση της Οδηγίας, υποβάλλοντας προτάσεις πολιτικής δράσης[4] και καλώντας την Ελληνική Κυβέρνηση να ανοίξει την νομοπαρασκευαστική διαδικασία[5]. Η έκκληση της ΔΔ-Ε για διαφάνεια και συμμετοχή των ενδιαφερομένων προσώπων και ενώσεων υποστηρίχθηκε από 18 Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών της Ελλάδας, χωρίς αποτέλεσμα.

Ενώ άλλα Κράτη μέλη της ΕΕ συνεχίζουν να ενσωματώνουν την Οδηγία, η διαδικασία που ακολουθείται από την Κυβέρνηση Σας εμφανίζει σοβαρές καθυστερήσεις, και δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπα διαφάνειας και περιεκτικότητας, μέσω του διαμοιρασμού πληροφοριών με την κοινωνία των πολιτών. Βρισκόμαστε σε συναγερμό, διότι, παρά την παρουσίαση, από τον Υπουργό δικαιοσύνης, του σχεδίου νόμου ενσωμάτωσης της Οδηγίας ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου προ δύο περίπου μηνών[6], η νομοθετική διαδικασία έχει έκτοτε μείνει στάσιμη.

Σας καλούμε επειγόντως να εντείνετε τις προσπάθειές Σας για την ενσωμάτωση της Οδηγίας για την προστασία των whistleblower και να αδράξετε την ευκαιρία να υπερβείτε τα ελάχιστα πρότυπα της Οδηγίας και να υιοθετήσετε διεξοδική και πλήρη εθνική νομοθεσία, η οποία να ανταποκρίνεται στις βέλτιστες πρακτικές και τα διεθνή πρότυπα. Θα υποδεχόμασταν με περισσή ευχαρίστηση ένα σύστημα υποβολής αναφορών από whistleblower, το οποίο να καλύπτει όλες τις παραβάσεις του νόμου στην ευρύτερη δυνατή κλίμακα του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, να παρέχει εμπιστευτικότητα και ασφάλεια ενάντια στα άδικα αντίποινα για τα πρόσωπα που υποβάλλουν αναφορές, να διασφαλίζει ότι κάθε σοβαρή αναφορά εξετάζεται με προσοχή και προκαλεί τις δέουσες ενέργειας, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη το Κράτος Δικαίου.

Η Διεθνής Διαφάνεια και η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς σας προτρέπει να προστατέψετε του whistleblowers υιοθετώντας ισχυρή και περιεκτική προστασία τους. Παραμένουμε στην διάθεσή Σας, δεσμευόμενοι να συμβάλλουμε παρέχοντας οποιαδήποτε αναγκαία συνδρομή κατά την διαδικασία.

Delia Ferreira Rubio                                                                                    Παναγιώτης Μανταλώζης

Chair                                                                                                               Πρόεδρος,

Διεθνής Διαφάνεια                                                                                      Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς

[1] Βλ. την απάντηση της Αντιπροέδρου Βέρα Γιούροβα για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ερώτηση στο πλαίσιο του ελέγχου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2022-000182-ASW_EN.html#def2.

[2] Βλ. GRECO, Πέμπτος κύκλος αξιολόγησης – Πρόληψη διαφθοράς και προώθηση της ακεραιότητας σε κεντρικές κυβερνήσεις (υψηλά εκτελεστικά καθήκοντα) και φορείς επιβολής νόμου, Έκθεση Αξιολόγησης – Ελλάδα, Μάρτιος 2022, σελ. 88-89 [ελληνική μετάφραση] https://rm.coe.int/-greco-89-29-3-2021-/1680a5ad1d .

[3] Βλ. την έκθεση του OECD, Implementing the OECD Anti-Bribery Convention in Greece: Phase 4 Report, 2022, https://www.oecd.org/newsroom/the-oecd-is-gravely-concerned-about-greece-s-detection-and-enforcement-of-the-foreign-bribery-offence.htm , προσπελάσιμη μέσω του οικείου δελτίου τύπου.

[4] Βλ. την τοποθέτηση της ΔΔ-Ελλάς για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της Οδηγίας για την προστασία των Whistleblower (η οποία εστάλη με άλλο συναφές υλικό προς την Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή που ανέλαβε την σύνταξη σχεδίου νόμου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας)  https://www.transparency.gr/wp-content/uploads/2020/09/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF-%CE%98%CE%AD%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD-%CE%94%CE%94-%CE%95_WHISTLEBLOWING_7_9_20.pdf

[5] Όλες οι σχετικές δημόσιες δράσεις της Διεθνούς Διαφάνειας – Ελλάς μπορούν να εντοπιστούν εδώ: https://transparency.gr/ti-kanoume/whistleblowing/ .

[6] Βλ. την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών από τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο Γ. Οικονόμου στις 10/3/2022 https://government.gov.gr/enimerosi-ton-politikon-sintakton-ke-ton-antapokriton-xenou-tipou-apo-ton-ifipourgo-para-to-prothipourgo-ke-kivernitiko-ekprosopo-gianni-ikonomou-50/

Πρoς
Πρωθυπουργό, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη
Υπουργό Επικρατείας, κ. Γεώργιο Γεραπετρίτη
Υπουργό Δικαιοσύνης, κ. Κωνσταντίνο Τσιάρα
 
#Μιλήστε: Συμμαχία Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών και Εργαζομένων για την αποτελεσματική προστασία των whistleblowers
Με πρωτοβουλία της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, του Vouliwatch και του Reporters United, οι συνυπογράφουσες την παρούσα επιστολή οργανώσεις καλούμε την Κυβέρνηση και ιδιαίτερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες για τη διαμόρφωση ενός ισχυρού, συμπεριληπτικού, προοδευτικού και σύγχρονου θεσμικού πλαισίου προστασίας των whistleblowers.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιλαμβανόμενη τους κινδύνους που εγκυμονεί η έλλειψη ισχυρού νομικού πλαισίου για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος, εξέδωσε την Οδηγία 2019/1937 για την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβάσεις του δικαίου της Ένωσης (whistleblowers). Η Οδηγία παρέχει μια σειρά από ελάχιστα κοινά πρότυπα, επί τη βάσει των οποίων και η Ελλάδα καλείται να σχεδιάσει ένα αποτελεσματικό σύστημα προστασίας έως το τέλος Δεκεμβρίου του 2021.
Η Οδηγία της Ε.Ε. αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό του σχετικού ελληνικού νομικού πλαισίου αλλά και ένα σημαντικό βήμα προς την καταπολέμηση της διαφθοράς, που συνιστά ανασταλτικό παράγοντα για την πλήρη
εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ευημερία του τόπου μας. Η διαμόρφωση ισχυρού νομικού πλαισίου είναι υπόθεση όλων μας. Ήρθε η ώρα κράτος και κοινωνία των πολιτών να συζητήσουμε ανοιχτά και να συνδιαμορφώσουμε ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων και όσων τελούν υπό την υποχρέωση εμπιστευτικότητας και οι οποίοι/ες μιλούν εναντίον της διαφθοράς, της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων ζητημάτων δημοσίου συμφέροντος.
Με την παρούσα επιστολή ζητάμε από την Κυβέρνηση και ιδιαίτερα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να «ανοίξει» την νομοπαρασκευαστική διαδικασία και να διαμορφώσουμε από κοινού την πρώτη έκδοση του σχεδίου νόμου για την αποτελεσματική και σύγχρονη προστασία των whistleblowers στην Ελλάδα.
Το whistleblowing έχει αποδειχθεί ένα ισχυρό εργαλείο στην πρόληψη και καταπολέμηση δράσεων που υποσκάπτουν το δημόσιο συμφέρον. Οι δημόσιες αρχές, οι θεσμοί αλλά και οι ιδιωτικές εταιρείες οφείλουν να προστατεύουν όσους/-ες  καταγγέλλουν εγκαίρως παραβάσεις της νομοθεσίας, ενισχύοντας έτσι τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της διοίκησης αλλά και του οικονομικοπολιτικού συστήματος ενώ παράλληλα πρέπει να ενθαρρύνεται και να κατοχυρώνεται η δυνατότητα προσφυγής του καταγγέλλοντος στα ΜΜΕ, εφόσον δεν εμπιστεύεται τους επίσημους διαύλους. Πόσες περιπτώσεις παράνομων πρακτικών θα είχαν αποτραπεί αν οι εργαζόμενοι/-ες ενθαρρύνονταν να μιλήσουν;
Οι έρευνες δείχνουν ότι 6 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες νιώθουν ότι είναι καθήκον τους να καταγγείλουν παραβάσεις, αλλά φοβούνται και αισθάνονται απροστάτευτοι. Προκειμένου να τους ενθαρρύνουμε να προχωρούν σε αναφορές,και να νιώθουν ασφαλείς κάνοντάς το, είναι κρίσιμο να θεσπισθεί ένα στιβαρό νομικό πλαίσιο προστασίας, τόσο έναντι τυχόν αντιποίνων από την εργοδοσία τους (απόλυση, δυσμενής μεταχείριση, απειλές για τη ζωή τους κ.ο.κ.) όσο και με την οικονομική ενίσχυσή τους.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς και το Vouliwatch, ως μέλη της Κοινωνίας των Πολιτών με πολυετή και εν βάθει εμπειρία σε θέματα διαφάνειας, λογοδοσίας και whistleblowing έχουμε να προσφέρουμε πολύτιμη τεχνογνωσία και σφαιρική επιστημονική γνώση στην κατάρτιση του σχεδίου νόμου για την ενσωμάτωση στην εθνική έννομη τάξη της Οδηγίας της ΕΕ για την προστασία των whistleblowers. Συχνά, η ενσωμάτωση μιας Ευρωπαϊκής Οδηγίας συνιστά πρόκληση. Στην προκειμένη περίπτωση, η επιτυχής ενσωμάτωση θα κριθεί από το αν οι εργαζόμενοι/-ες θα αγκαλιάσουν το νέο θεσμό με εμπιστοσύνη. Η σιωπηρή ανοχή στην αδικία θα σπάσει μόνο αν κάθε ευσυνείδητος/-η εργαζόμενος/-η γνωρίζει με σαφήνεια:

• ΤΙ είδους αδικήματα μπορεί να αναφέρει
• Από ΠΟΙΑ αντίποινα προστατεύεται
• Σε ΠΟΙΟΥΣ εμπιστευτικούς διαύλους μπορεί να υποβάλει αναφορά
• ΠΩΣ και ΠΟΙΟΣ διαχειρίζεται την αναφορά του
• Από ΠΟΥ μπορεί να λάβει ανεξάρτητη πληροφόρηση

Ενόψει των ανωτέρω, κατά την κατάρτιση του σχεδίου νόμου, προτείνουμε:

• να επεκταθεί το αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής, ώστε να καλύπτει και τις παραβιάσεις του εθνικού δικαίου
• να λαμβάνονται υπόψη οι ανώνυμες αναφορές
• να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή προστασία των εργαζομένων και όσων τελούν υπό την υποχρέωση εμπιστευτικότητας από αντίποινα
• να προβλέπονται επαρκείς κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με το νέο νομικό πλαίσιο προστασίας των whistleblowers
• να προβλέπεται παροχή οικονομικών κινήτρων για ενθάρρυνση των εργαζομένων να καταγγείλουν με ασφάλεια
• να κατοχυρώνεται η δυνατότητα προσφυγής των καταγγελλόντων στα ΜΜΕ και να προστατεύονται οι δημοσιογράφοι και τα Μέσα, ιδίως ως προς τη μη αποκάλυψη της πηγής τους.
• να ενισχυθεί ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στην παροχή ανεξάρτητης πληροφόρησης σε θέματα whistleblowing και υποστήριξης στους/-ις whistleblowers.

Η ενσωμάτωση της Οδηγίας συνιστά μια εξαιρετική ευκαιρία για την Ελλάδα να καινοτομήσει στη δημιουργία ενός πλαισίου αποτελεσματικής προστασίας των whistleblowers και να πρωτοστατήσει στη μάχη για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Με την παρούσα, οι συνυπογράφουσες οργανώσεις ζητούμε από την Κυβέρνηση και ιδιαίτερα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να μας καλέσετε να συμβάλλουμε ενεργά στη διαμόρφωση του σχεδίου νόμου για τους/-ις whistleblowers και να συνεργαστούμε προς μια πρωτοπόρα και αποτελεσματική προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
ΕΔΩ μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τις θέσεις μας για την αποτελεσματική νομοθετική προστασία των whistleblowers:
Oργανώσεις και φορείς που συνυπογράφουν:

1. Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς
2. Vouliwatch
3. Reporters United
4. ActionAid
5. Διεθνής Αμνηστία
6. Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
7. Ίδρυμα Ανοιχτής Γνώσης Ελλάδας
8. Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛ/ΛΑΚ
9. Generation 2.0
10. GIVMED
11. HIAS GREECE
12. HIGGS
13. Homo Digitalis
14. HumanRights360
15. Impact Hub Athens
16. Inter Alia
17. Scify (Sciencce For You)
18. Solidarity Now
19. Women On Top

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης και κράτους δικαίου: “failure is not an option” [1]
Δρ Δαμάσκου Άννα, CAMS, CFE CIPP/E, CIPM
Πρόεδρος, Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς
H Eυρωπαϊκή Ένωση δομήθηκε εξ αρχής ως μια οντότητα με ίδια νομική προσωπικότητα, ίδια συμφέροντα και ίδιους σκοπούς, τους οποίους υλοποιεί με ίδια οικονομικά μέσα. Ο οικονομικός προϋπολογισμός της ανέρχεται σε ιλιγγιώδες ποσό, γεγονός που διαχρονικά τον καθιστά στόχο παράνομης εκμετάλλευσης από φυσικά και νομικά πρόσωπα εντός και εκτός της Ένωσης, τα οποία, διαχειριζόμενα παράτυπα και προς ίδιον όφελος τα διατιθέμενα ευρωπαϊκά κονδύλια, δύνανται να αποκομίσουν ακόμη και υπέρογκα κέρδη.
Με αφορμή τις κρίσιμες διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη σχετικά με τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσηςγια την ερχόμενη επταετία 2021-2027 («Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο»), συμπεριλαμβανομένων των πόρων ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19 («Next Generation EU»), η Διεθνής Διαφάνεια, σε συνεργασία με φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών από διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κρούουν δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου διαφθοράς σε σχέση με τα σχεδόν 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ που θα δαπανηθούν μέσω του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου2, καθόσον είναι βέβαιο ότι τα δίκτυα διαφθοράς θα στοχεύσουν δυναμικά σε αυτή την –άνευ προηγουμένου- αυξημένη και έκτακτη εισροή στα Κράτη Μέλη οικονομικών πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάγκη δε οι πόροι αυτοί να διατεθούν το ταχύτερο δυνατό -κυρίως μέσα στην επόμενη τριετία- επιτείνει ανησυχητικά τους κινδύνους κακοδιαχείρισης, κατάχρησης, απάτης και διαφθοράς.
Δεδομένου ότι τα εν λόγω αδικήματα στρέφονται ευθέως κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η τελευταία διαθέτει σαφή αρμοδιότητα για την πρόληψη και πάταξή τους, προκειμένου να προστατέψει εν τέλει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στο σύνολό του. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων, δεδομένου ότι είναι το πρωταρχικό μέσο για την κατανομή και την επένδυση των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Ο εν λόγω τομέας είναι, επίσης, ένας από εκείνους που μαστίζονται συχνότερα από διαφθορά και εκτιμάται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πολίτες της χάνουν περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από τη σύναψη και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων σε πλαίσιο διαφθοράς σύμφωνα με έρευνες (EuropeanParliamentaryResearchService, RANDEurope (2016).
Ο ευρωπαϊκός «Μηχανισμός του Κράτους Δικαίου», ο οποίος συσχετίζει ευθέως την καταβολή ευρωπαϊκών κονδυλίων σε Κράτος Μέλος με το επίπεδο του κράτους δικαίου του, είναι αναμφίβολα ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση ενός υγιούς και συνεκτικού θεσμικού περιβάλλοντος, που υποστηρίζει τη νομιμότητα και τη δημοκρατία3. Με άλλα λόγια, επειδή οι ελλείψεις του κράτους δικαίου μπορεί να παρεμποδίζουν τη σωστή κατανομή και χρήση των πόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποίοι διατίθενται σε ένα Κράτος Μέλος και να οδηγήσουν εν τέλει στην υπονόμευση των ευρωπαϊκών αξιών, προβλέπεται η αναστολή ή μείωση πληρωμών από τον προϋπολογισμό της Ένωσης προς Κράτος Μέλος που παραβιάζει το κράτος δικαίου. 
Ωστόσο, απαιτούνται επιπλέον έγκαιρα, ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά μέτρα για τη διαφύλαξη των κεφαλαίων και των επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρότι λειτουργεί ένα σύνολο εθνικών και ενωσιακών θεσμικών οργάνων και διαδικασιών για την πρόληψη και τη διερεύνηση της -εν ευρεία εννοία- διαφθοράς στη χρήση των δημόσιων οικονομικών πόρων, το έργο τους δεν αρκεί και σε πολλές περιπτώσεις τα εν λόγω αδικήματα δεν εντοπίζονται. Απαιτούνται επιπλέον εποπτικοί μηχανισμοί που να βασίζονται σε ανοικτά δεδομένα, συμμετοχικότητα, καθώς και σε επέκταση της παρακολούθησης και του ελέγχου, με στόχο την πρόληψη και τον εντοπισμό συστημάτων διαφθοράς.
Η -μεταξύ άλλων- ενεργοποίηση ευρύτερων καναλιών πρόσβασης στην πληροφορία και η εφαρμογή μέτρων για εξωτερική και ανεξάρτητη παρακολούθηση αναμένεται να προωθήσει στρατηγικές και συντονισμένες δράσεις κατά των δικτύων διαφθοράς, ιδίως σε ευαίσθητους τομείς, όπως οι δημόσιες συμβάσεις. Η δράση της Κοινωνίας των Πολιτών ενισχύει το έργο των εθνικών και ευρωπαϊκών και φορέων εποπτείας, παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία για περισσότερες και πιο στοχευμένες παρεμβάσεις τους.
To «Σύμφωνο Ακεραιότητας» είναι ένας τέτοιος συμμετοχικός μηχανισμός παρακολούθησης από την Κοινωνία των Πολιτών της εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων σε πραγματικό χρόνο, τον οποίον έθεσε σε εφαρμογή για πρώτη φορά η Διεθνής Διαφάνεια τη δεκαετία του 1990. Δεσμεύει μια αναθέτουσα αρχή και όλους τους υποψήφιους αναδόχους ενός δημόσιου διαγωνισμού να συμμορφωθούν με βέλτιστες πρακτικές και διαδικασίες που διασφαλίζουν τη μέγιστη διαφάνεια. Ένας τρίτος φορέας, συνήθως μια οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών ή ένας συνασπισμός τέτοιων οργανώσεων, παρακολουθεί τη διαδικασία και ενημερώνει έγκαιρα τους πολίτες και τις αρμόδιες αρχές για τα ευρήματά της, προτείνοντας προληπτικές ή διορθωτικές ενέργειες.
Στο πλαίσιο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2014-2020, τα «Σύμφωνα Ακεραιότητας» εφαρμόστηκαν για τη διαφύλαξη των ευρωπαϊκών οικονομικών πόρων σε 11 χώρες-μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- για 18 δημόσιες συμβάσεις, σε διάφορους τομείς, μέσω του προγράμματος “Integrity Pacts: Civil Control Mechanisms for Safeguarding EU Funds – Phase 2″.Το πρόγραμμα εφαρμόζεται πιλοτικά από τη Διεθνή Διαφάνεια και 15 εθνικούς εταίρους, με την χρηματοδότηση της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το 2019, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνώρισε το «Σύμφωνο Ακεραιότητας» ως «καινοτόμο μέτρο πρόληψης της απάτης», ενώ την ίδια χρονιά το «Σύμφωνο Ακεραιότητας» απέσπασε βραβείο από την Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια στην κατηγορία «Χρηστή Διακυβέρνηση».
Καθίσταται σαφές, επομένως, ότι οι μηχανισμοί που θα διασφαλίσουν ότι το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα χρηματοδοτήσει όντως την οικονομική πρόοδο και το κράτος δικαίου προς όφελος των πολιτών και όχι των διεφθαρμένων υπάρχουν και είναι στην διάθεση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των οποίων η ευθύνη είναι αναπόδραστη.
_________________________
1 Η φράση συνδέεται με την αποστολή προσελήνωσης του διαστημόπλοιου Apollo 13 (1970). Παρότι δεν έχει επαληθευθεί ιστορικά ότι η φράση ειπώθηκε στην πραγματικότητα, ωστόσο έγινε διάσημη, καθώς περιλαμβανόταν στο σενάριο της ταινίας “Apollo 13” (1995).
2Βλ. ενδεικτικά τις σχετικές δράσεις της Διεθνούς Διαφάνειας (Ελλάδος): https://www.transparency.gr/joint_letter_mff/
3Βλ. σχετικά και: Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς “Το κράτος δικαίου στην Ελλάδα σήμερα: ανάγκη για ενίσχυσή του ιδίως υπό την απειλή της πανδημίας COVID-19 

Η Δικηγόρος και Νομική Σύμβουλος του προγράμματος “Σύμφωνο Ακεραιότητας”, Εμαννουέλα Παπαδοχατζάκη, γράφει στη HuffingtonPost Greece για την αναγκαιότητα ενίσχυσης της διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις προς όφελος του πολίτη με αφορμή την έντονη υπενθύμιση που κάνει η έλευση της πανδημίας COVID-19.
Διαβάστε το άρθρο εδώ
 
Το πρόγραμμα “INTEGRITY PACTS-Civil Control
Mechanisms for Safeguarding EU funds, Phase 2″,
υλοποιείται σε 11 κράτη-μέλη της Ε.Ε. με
χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Γενική
Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής
Ανάπτυξης (DG Regional Policy).