ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 
Αθήνα, 20 Μαρτίου 2018
Με δύο πρώην πρωθυπουργούς και οκτώ πρώην υπουργούς να έχουν παραπεμφθεί στην ειδική προανακριτική επιτροπή της Βουλής, λόγω αναφοράς των ονομάτων τους στη δικογραφία για την υπόθεση της φαρμακοβιομηχανίας NOVARTIS, και το ενδεχόμενο μεγάλος αριθμός γιατρών να έχει δωροδοκηθεί από την εν λόγω εταιρεία, οι Έλληνες πολίτες καλούνται για μια ακόμη φορά να μετρήσουν τα «τραύματα» τους.
Πολλά ειπώθηκαν και ακόμη περισσότερα θα διαμειφθούν τις επόμενες εβδομάδες, στο πλαίσιο της προανακριτικής διαδικασίας. Η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς (ΔΔ-Ε), σέβεται το τεκμήριο αθωότητας των προσώπων που φέρονται να έχουν εμπλακεί στην υπόθεση, αλλά και την ίδια τη διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Οφείλει, ωστόσο, με αφορμή τις τελευταίες εξελίξεις, να επισημάνει εκ νέου τις διαφαινόμενες αδυναμίες στην αποτελεσματική διερεύνηση υποθέσεων διαφθοράς:
Περί (αν-)ευθύνης υπουργών
Η πιθανή εμπλοκή πολιτικών προσώπων έχει οδηγήσει την υπόθεση στη Βουλή των Ελλήνων. Η όλη διαδικασία βασίζεται στο νόμο 3126/2003 περί ευθύνης υπουργών, που περιορίζει εξαιρετικά τη διερεύνηση αυτών των υποθέσεων, καθώς ακολουθείται το αυστηρό πλαίσιο του άρθρου 86 του Συντάγματος, το οποίο αποδυναμώνει την δικαστική εξουσία και μεταθέτει την σχετική αρμοδιότητα στη Βουλή.
Η ΔΔ-Ε έχει, από χρόνια, επισημάνει το ατελέσφορο αυτής της διαδικασίας και την καθυστέρηση στην αποκάλυψη της αλήθειας. Το 2012, εν όψει των εκλογών, κάλεσε ανοικτά τα υποψήφια κόμματα να δεσμευτούν για την εφαρμογή κάποιων προτάσεων για την καταπολέμηση της διαφθοράς, μεταξύ των οποίων ήταν και η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Σήμερα, επανέρχεται στο προσκήνιο η αναγκαιότητα να αναθεωρηθεί το εν λόγω άρθρο του Συντάγματος και να τροποποιηθεί η παρωχημένη ρύθμιση για την ποινική ευθύνη υπουργών, δίνοντας την αρμοδιότητα της δίωξης σε ανώτατο δικαστικό συλλογικό όργανο.
Ευάλωτος στην διαφθορά ο κλάδος της υγείας
Πέρα από την πολιτική όξυνση, οι αναφερόμενες στη δικογραφία πράξεις (δωροληψία, παθητική δωροδοκία, απιστία, κ.ά.) καταδεικνύουν και το πόσο ευάλωτος στη διαφθορά είναι ο κλάδος της υγείας.
Η ΔΔ-Ε έχει διαχρονικά αναδείξει αυτό το πρόβλημα, τόσο μέσω της «Εθνικής Έρευνας για τη Διαφθορά στην Ελλάδα» που διεξήγαγε, όσο και μέσω του πρωτοποριακού προγράμματος που περιλάμβανε τη λειτουργία γραμμής γνωστοποίησης εκ μέρους των πολιτών περιστατικών διαφθοράς στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Και συνεχίζει να παρακολουθεί στενά και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις κινήσεις της Πολιτείας αναφορικά με την γενική αντιμετώπιση φαινομένων δωροδοκίας στο χώρο της υγείας.
Είναι γεγονός ότι οι όποιες μεταρρυθμίσεις έγιναν τα τελευταία χρόνια, όπως η δημοσιοποίηση των παροχών προς τους επαγγελματίες υγείας από τις φαρμακευτικές εταιρείες, υπήρξαν σημαντικές, αλλά δεν αποδείχθηκαν επαρκείς. Πρέπει να αποτελέσει σαφή πολιτική προτεραιότητα η πλήρης εφαρμογή και ενίσχυσή τους.
Η διασυνοριακή εταιρική διαφθορά «ζει και βασιλεύει»
Λίγα χρόνια μετά την υπόθεση Siemens, προκύπτει πάλι μια υπόθεση διασυνοριακής διαφθοράς, που φαίνεται να έχει κοστίσει υπέρογκα ποσά στον Έλληνα πολίτη, ο οποίος μαστίζεται από την πολύχρονη οικονομική κρίση, που έχει στερήσει ακόμη και τα βασικά από πολλές οικογένειες.
Όπως επισημαίνει πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, σχετικά με την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για την Καταπολέμηση της Δωροδοκίας Αλλοδαπών Δημοσίων Λειτουργών κατά τις Διεθνείς Επιχειρηματικές Συναλλαγές, τα 2/3 των δωροδοκιών καταβάλλονται σε αξιωματούχους χωρών των οποίων ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης είναι μέτριος, υψηλός ή πολύ υψηλός. Αυτό σημαίνει ότι η διασυνοριακή εταιρική δωροδοκία είναι ζωντανή και καλά κρατεί.
Ως εκ τούτου, ο αγώνας ενάντια στη διασυνοριακή εταιρική διαφθορά είναι δύσκολος και διαρκής, απαιτεί την στενή συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα και η ΔΔ-Ε μετέχει αποφασιστικά σε αυτόν: προωθώντας τις απαραίτητες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις, συμβάλλοντας στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και συνεχίζοντας τις προσπάθειες για την αλλαγή νοοτροπίας.
Μάλιστα, θεωρώντας ότι η επιμόρφωση των εταιρειών αποτελεί βάση για την επίτευξη αλλαγής, λειτουργεί το Business Intergity Forum (Φόρουμ Ακεραιότητας Επιχειρήσεων), μέσω του οποίου οι εταιρείες που συμμετέχουν -μέχρι σήμερα περί τις 20 από τις μεγαλύτερες στη χώρα μας- διακηρύττουν ανοιχτά τη δέσμευσή τους να λειτουργούν με διαφάνεια, υιοθετώντας συγκεκριμένες πολιτικές και πρακτικές χρηστής διακυβέρνησης. Επίσης, προωθεί ενεργά το «Σύμφωνο Ακεραιότητας», ένα εργαλείο που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις και την υιοθέτηση καλών πρακτικών στον τομέα της δημόσιας διοίκησης.
Επλήγη ο θεσμός του «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος»
Η κατά καιρούς αποκάλυψη υποθέσεων διαφθοράς έχει καταδείξει ότι συνήθως τούτη εξελίσσεται στο σκοτάδι για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα, ενώ είναι γνωστή σε έναν ευρύτερο κύκλο ανθρώπων. Για τον λόγο αυτό, ο ρόλος των whistleblowers ή «μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος», όπως ενσωματώθηκε ο θεσμός στην ελληνική έννομη τάξη το 2014, είναι πολύτιμος στην διαλεύκανση τέτοιων υποθέσεων: από την αποκάλυψη οικονομικών σκανδάλων εκατομμυρίων μέχρι την παροχή πληροφοριών για εγκληματικές πρακτικές, οι whistleblowers διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην διάσωση πόρων, ακόμη και ανθρώπινων ζωών.
Ωστόσο, με την υπόθεση NOVARTIS ο θεσμός του «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος» επλήγη βάναυσα. Οι τρεις μάρτυρες της υπόθεσης προβάλλονται άλλοτε ως «μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος», άλλοτε ως «προστατευόμενοι μάρτυρες» και άλλοτε ως «κουκουλοφόροι μάρτυρες». Η εν λόγω παραφιλολογία αφήνει ουσιαστικά έκθετο τον πολύτιμο αυτό θεσμό, ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μόνο όταν περιβάλλεται με τις ύψιστες εγγυήσεις, όπως επανειλημμένα έχει τονίσει η ΔΔ-Ε, κατά τη διάρκεια των πολύχρονων και συστηματικών προσπαθειών της να διασφαλιστεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας. Η ΔΔ-Ε επιδιώκει σθεναρά τη βελτιστοποίηση του νομικού πλαισίου των καταγγελιών και τούτο αποτελεί, επί του παρόντος, υψηλή προτεραιότητα και του έργου του ΟΟΣΑ στην χώρα μας.
«Καμία κοινωνία και κανένας τομέας δεν είναι άνοσος στη διαφθορά, αλλά και καμία παθογένεια δεν θα αντιμετωπισθεί, αν υποθέσεις όπως της NOVARTIS δεν διερευνηθούν σε βάθος, δεν ακούσουμε προσεκτικά τα μηνύματα που πηγάζουν από αυτές και δεν ληφθούν μέτρα για το μέλλον. Η ΔΔ-Ε έχει λάβει θέση σε όλα τα παραπάνω ζητήματα, συνεχίζει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και μαζί με τους πολιτικούς φορείς και τους πολίτες θα συνεχίζει να εργάζεται για αποτελεσματικές λύσεις στα δύσκολα προβλήματα που ανακύπτουν», τόνισε η Πρόεδρος της ΔΔ-Ε Δρ. Άννα Δαμάσκου.

Στοιχεία Επικοινωνίας για τα ΜΜΕ:
Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς
Τηλ. 210 7224940,
e-mail: tihellas@otenet.gr
www.transparency.gr