Οι πρόσφατες νέες αποκαλύψεις σκανδάλων για μίζες εκατομμυρίων ευρώ από τα εξοπλιστικά προγράμματα την τελευταία δεκαετία προκαλούν θυμό και αποτροπιασμό όχι μόνο για το μέγεθος της διαφθοράς αλλά και για την εμπλοκή αξιωματικών. Ευτυχώς όχι αξιωματικών εν ενεργεία, χωρίς αυτό να αλλοιώνει την ηθική διάσταση του προβλήματος. Οι Ένοπλες Δυνάμεις ήταν ένας από τους λίγους θεσμούς που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών. Δυστυχώς οι καταιγιστικές αποκαλυπτικές ειδήσεις θα αλλοιώσουν αυτήν την αντίληψη. Βέβαια οι προμήθειες στρατιωτικού υλικού ήταν διαχρονικά ένας χώρος πολιτικών αντιπαραθέσεων περί σκανδάλων αλλά συνήθως οι αξιωματικοί παρέμεναν στο απυρόβλητο. Το 2008 επισκέφτηκα με την ιδιότητα του Πρόεδρου της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, τον τότε Υπουργό Άμυνας. Στη συνάντηση εκείνη συνέστησα στον Υπουργό, όπως οι τοπικοί αντιπρόσωποι των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που προμηθεύουν οπλικά συστήματα να μην εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις. Του επισήμανα ότι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προχωρούν σε διακρατικές συμφωνίες και διαπραγματεύονται κατ’ ευθείαν με τους ίδιους τους παραγωγούς των οπλικών συστημάτων. Πρότεινα επίσης στην ίδια συνάντηση να καταργηθεί η πρακτική σχετικά με την προσφορά αντισταθμιστικών οφελών καθότι είχε αποδειχθεί στο παρελθόν εστία σπατάλης και διαφθοράς. Σε τελική ανάλυση, έχει αποδειχθεί ότι το κόστος της προμήθειας των αμυντικών εξοπλισμών ανεβαίνει σημαντικά εάν συμπεριληφθεί η προσφορά αντισταθμιστικών οφελών. Ο Υπουργός είχε ίσως άλλες προτεραιότητες και τελικά δεν προέβει σε μια τέτοια νομοθετική πρωτοβουλία. Εν τω μεταξύ η Διεθνής Διαφάνεια είχε αναπτύξει στο Λονδίνο ένα παγκόσμιο πρόγραμμα εξειδικευμένο σε θέματα Άμυνας και Ασφάλειας για την καταπολέμηση της διαφθοράς σε αυτό το νευραλγικό χώρο. Η ομάδα του προγράμματος υπό την ηγεσία του κ. Mark Pyman επεξεργάστηκε από το 2009 ένα Εγχειρίδιο, το οποίο καταγράφει 25 διαφορετικές περιοχές που ελλοχεύει ο κίνδυνος διαφθοράς (8 σε επίπεδο πολιτικό, 9 σε επίπεδο προμηθειών και 8 σε άλλες λειτουργίες). Το Εγχειρίδιο επίσης περιγράφει δέκα βήματα που εάν ακολουθηθούν θα βοηθήσουν στην πρόληψη της διαφθοράς. Το εγχειρίδιο έχει υιοθετηθεί από το ΝΑΤΟ και έχει κυκλοφορήσει σε όλα τα μέλη του. Με βάση αυτό το εργαλείο και της παρουσίας της ομάδας του Λονδίνου οργανώσαμε ένα σεμινάριο για τους ανώτατους αξιωματικούς επί της Υπουργίας του κ. Βενιζέλου ο οποίος υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής. Προτείναμε επίσης στον Υπουργό να αλλάξει το νομοθετικό καθεστώς και να εισάγει βελτιωμένες διατάξεις διαφάνειας, διαφοροποίηση του ρόλου των τοπικών αντιπροσώπων και να επανεξετάσει τα αντισταθμιστικά οφέλη. Ο κ. Βενιζέλος προέβη πράγματι στην αλλαγή του νόμου (N.3978/2011), ο οποίος θεωρήθηκε τότε πρότυπο από την ομάδα της Διεθνούς Διαφάνειας του Λονδίνου και εστάλη στο ΝΑΤΟ. Βέβαια από τότε δεν έχουμε προβεί σε μεγάλες προμήθειες αμυντικού υλικού και ως εκ τούτου υποθέτω ότι έχουμε πολύ λίγο ωφεληθεί από αυτό το νόμο. Τον Ιανουάριο του 2013, το ίδιο τμήμα της Διεθνούς Διαφάνειας δημοσίευσε μια σημαντική έρευνα για την διαφθορά στην Άμυνα, τον «Δείκτη κατά της Διαφθοράς στην Άμυνα/Government Defence Anti-corruption Index». (Πληροφοριακά, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η διαφθορά στην άμυνα ανέρχεται στα 20 δισ. Δολάρια). Ο Δείκτης αυτός κατατάσσει 82 χώρες, ανάλογα με το βαθμό έκθεσής τους στη διαφθορά σε πέντε ζώνες: από Ζώνη Α: Πολύ μικρός κίνδυνος μέχρι Ζώνη F: υψηλός Κίνδυνος . H Ελλάδα βρίσκεται στη Ζώνη C μαζί με άλλες 16 χώρες, όπου εντοπίζεται ως μεσαίος κίνδυνος διαφθοράς. Δίνοντας έμφαση στον κοινοβουλευτικό έλεγχο της αμυντικής πολιτικής, το Σεπτέμβριο του 2013 το Πρόγραμμα Άμυνας και Ασφάλειας της Διεθνούς Διαφάνειας-Ηνωμένου Βασιλείου (TI-DSP) δημοσίευσε νέα έκθεση εμβαθύνοντας στον Δείκτη κατά της Διαφθοράς στην Άμυνα, ως προς την εποπτεία της αμυντικής πολιτικής από τη Βουλή. Σύμφωνα με τη νέα έκθεση (“Watchdogs? The quality of legislative oversight of defence in 82 countries”). Τα 2/3 των κοινοβουλίων αποτυγχάνουν να ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο στα Υπουργεία Άμυνας και στις Ένοπλες Δυνάμεις. Η Ελλάδα εντάσσεται στην ομάδα χωρών υψηλού κινδύνου μαζί με άλλες 16 χώρες λόγω έλλειψης αποτελεσματικού κοινοβουλευτικού ελέγχου για θέματα άμυνας. Τα αποτελέσματα των ερευνών της ΔΔ έχουν κοινοποιηθεί στο Υπουργείο Άμυνας. Η Διεθνής Διαφάνεια κάνει έκκληση στον Πρόεδρο της Βουλής και στους Βουλευτές να δημιουργήσουν διακομματικές επιτροπές και ομάδες εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για να ενισχύσουν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και να ενθαρρύνουν τον διάλογο σε ζη
τήματα αμυντικού εξοπλισμού. Η Έκθεση εντοπίζει επτά περιοχές μείωσης της διαφθοράς στην άμυνα μέσα από βελτιωμένη εποπτεία του Κοινοβουλίου: α) Έλεγχος προϋπολογισμού και διαβούλευση β) Διαφάνεια στον προϋπολογισμό γ) Εξωτερικός έλεγχος δ) Έλεγχος αμυντικής πολιτικής και διαβούλευση ε) Έλεγχος απόρρητων κονδυλίων ζ) Έλεγχος υπηρεσιών πληροφοριών η) Έλεγχος προμηθειών Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Δ. Αβραμόπουλος ανακοίνωσε το Σάββατο στις 4 Ιανουαρίου 2014 ότι η Κυβέρνηση ήδη επεξεργάζεται θεσμικές παρεμβάσεις και αλλαγές στις πρακτικές συναλλαγών μεταξύ κράτους και εταιρειών. Η Διεθνής Διαφάνεια παροτρύνει τον Υπουργό μαζί με τον Πρόεδρο της Βουλής να επικεντρωθούν στην βελτίωση του εποπτικού μηχανισμού του Κοινοβουλίου που είναι το μείζον πρόβλημα. Η Διεθνής Διαφάνεια έχει στη διάθεση της εμπειρογνώμονες που μπορούν να βοηθήσουν πως μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματική η εποπτεία του κοινοβουλίου. Αναμένουμε. Κώστας Μπακούρης ΤΑ ΝΕΑ, 22/1/2014