Η ανάγκη προστασίας των whistleblowers στην Ελλάδα
Θα επιτρέψουμε τη διαιώνιση της διαφθοράς και της αδιαφάνειας στη χώρα μας χωρίς αντίδραση; Χωρίς τη δική μας ενεργό συμμετοχή στην καταπολέμησή τους?
Η δημοκρατία προϋποθέτει πολίτες με νοοτροπία υπεύθυνου άρχοντα – αν όλοι ασπάζονταν αυτήν τη φράση, ίσως τότε οι καταγγέλλοντες, δηλαδή οι whistleblowers, με την υποστήριξη ενός ισχυρού νομικού πλαισίου, να γίνονταν περισσότεροι και να διορθώναμε αυτό που κάποτε ο Πλάτωνας χαρακτήρισε ως το μεγαλύτερο και πρώτο από όλα τα κακά: «να μη τιμωρείται εκείνος που αδικεί».
Η επιτακτική ανάγκη υιοθέτησης ενός ισχυρού και αποτελεσματικού νομικού πλαισίου για την προστασία των ανθρώπων που αποκαλύπτουν περιστατικά διαφθοράς και καταχρηστικές πρακτικές – των επονομαζόμενων και whistleblowers – αναδείχθηκε κατά την εκδήλωση που διοργάνωσε η Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς, την Τρίτη 23 Απριλίου 2013, στο Αμφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας, με τη συμμετοχή 100 και πλέον συμμετεχόντων.
Ο κ. Γεώργιος Σούρλας, Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η κα Anna Myers, Εμπειρογνώμονας στο whistleblowing και πρώην αξιολογήτρια της GRECO, o κ. Πέτρος Φουρτούνης, Γενικός Επιθεωρητής του Ομίλου της Εθνικής Τράπεζας και ο κ. Ηλίας Καΐσιμος,Οικονομολόγος και μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ινστιτούτου κατά της Απάτης (Hellenic ACFE), ήταν μεταξύ των ομιλητών που μοιράστηκαν τους προβληματισμούς και τις σκέψεις τους για το whistleblowing στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Στόχος της εκδήλωσης ήταν η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας που πραγματοποίησε η Διεθνής Διαφάνεια – Ελλάς σχετικά με την παρεχόμενη, από την Ελληνική Πολιτεία, προστασία και υποστήριξη προς τους πολίτες που αποκαλύπτουν φαινόμενα διαφθοράς και καταχρηστικές πρακτικές. Μέσα από την έρευνα αναδείχθηκε η σπουδαιότητα του θεσμού του whistleblowing για την πάταξη της διαφθοράς και την καταπολέμηση των παράνομων πρακτικών, καθώς και η ανάγκη θεσμοθέτησης ενός ισχυρού νομικού πλαισίου στη χώρα μας, ειδικά για τη θωράκιση των whistleblowers, καθώς οι διάσπαρτες διατάξεις που περιλαμβάνει η ελληνική νομοθεσία περιορίζονται κυρίως στην προστασία των μαρτύρων. «Η προστασία των whistleblowers, η λήψη μέτρων ασφαλείας για την διαφύλαξη της ζωής, της προσωπικότητας και της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, ο ορισμός προσβάσιμων και κατανοητών διαδικασιών για την αποκάλυψη των πληροφοριών και η ύπαρξη ενός αρμόδιου εποπτικού φορέα για την αξιολόγηση της λειτουργίας του θεσμού στη χώρα μας, είναι μερικά από τα σημεία που θα πρέπει να αποτελέσουν τη βάση του σχετικού νομικού πλαισίου», επεσήμανε κατά την διάρκεια της εκδήλωσης η κα Άννα Δαμάσκου, Νομικός & Ερευνήτρια της Διεθνούς Διαφάνειας – Ελλάδος, η οποία παρουσίασε τις κατευθυντήριες αρχές για την υιοθέτηση ενός ισχυρού και αποτελεσματικού νομικού πλαισίου για το whistleblowing στην Ελλάδα, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μέσα από διεθνείς καλές πρακτικές .
Η Έκθεση «Εναλλακτική στη Σιωπή: Αποτελεσματικότερη προστασία και υποστήριξη των whistleblowers στην Ελλάδα» καταγράφει τις νομικές διατάξεις αλλά και τις πρακτικές που εφαρμόζουν σήμερα επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες εμφανίζονται πιο δεκτικές στην υιοθέτηση διαδικασιών διαχείρισης των whistleblowers. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Εθνικής Τράπεζας, η οποία όπως επεσήμανε ο κ. Φουρτούνης έχει υιοθετήσει διαδικασίες για την λήψη και διαχείριση αναφορών για αντικανονικές ενέργειες, παραβάσεις, παραλείψεις και ασυνήθεις ή ασύμβατες λογιστικοελεγκτικές πρακτικές, που υποπίπτουν στην αντίληψη των εργαζομένων της Τράπεζας.
«Ακόμη και οι πιο εξελιγμένες οργανώσεις, είτε στον ιδιωτικό είτε στο δημόσιο τομέα, διατρέχουν τον κίνδυνο να πάει κάτι στραβά και όλοι οι εργοδότες πρέπει να κατανοήσουν ότι είναι προς το συμφέρον τους να διασφαλίσουν ότι το προσωπικό τους μπορεί να μιλά νωρίς και με ασφάλεια. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει ασφαλής εναλλακτική λύση για σιωπή στο εσωτερικό της οργάνωσης, υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ο οργανισμός ή η εταιρία να ενημερωθούν για την παρανομία όταν είναι πολύ αργά και η ζημιά έχει γίνει», υπογράμμισε η Anna Myers. Για το λόγο αυτό, μαζί με την υιοθέτηση νομοθετικού πλαισίου, θα πρέπει να καλλιεργηθεί παράλληλα και κουλτούρα αντίστασης στη διαφθορά, ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. «Για την καταπολέμηση της διαφθοράς, εκτός από το Εθνικό Σχέδιο Δράσης και πολιτική βούληση, χρειάζεται συστράτευση όλων των πολιτών. Ευθύνη για την διαφθορά δεν έχουν μόνο οι εμπλεκόμενοι αλλά και όσοι παραμένουν αδιάφοροι, αδρανείς. Επομένως, επιτακτική προβάλλει η ανάγκη να συμβάλλουν όλοι στην προσπάθεια και να αντιληφθούν ότι η αντίδραση απέναντι στους διαπλεκόμενους και οι αποκαλύψεις αποτελούν καθήκον τους, αλλά και υποχρέωση της Πολιτείας να τους ενθαρρύνει και να τους προστατεύει”, τόνισε ο κ. Σούρλας.
Ο κ. Κώστας Μπακούρης , Πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος καταλήγοντας στην ομιλία του σημείωσε ότι «Το whistleblowingπρέπει να αποτελεί επιλογή και όχι νομική υποχρέωση. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωσή μας ως πολίτες να συμμετέχουμε ενεργά στην καταπολέμηση της διαφθοράς και να απαιτούμε την τιμωρία αυτών που παρανομούν. Μια ευνομούμενη πολιτεία η οποία έφτασε στο χείλος της οικονομικής καταστροφής λόγω κακοδιοίκησης, ατασθαλιών και αδιαφάνειας σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου δεν μπορεί να βασίζεται στην αυτοθυσία των λίγων θαρραλέων «μαρτύρων» για πολύ ακόμη. Είναι επιτακτική ανάγκη ο θεσμός του whistleblowing να εφαρμοστεί πλήρως στην Ελλάδα και οι whistleblowers να τεθούν στο κέντρο ενός αδιαπέραστου πλέγματος προστασίας».
Σημείωση: Η Έρευνα πραγματοποιήθηκε την περίοδο Ιουλίου 2012-Δεκεμβρίου 2012, στο πλαίσιο υλοποίησης του ευρωπαϊκού προγράμματος “Providing an alternative to silence: Towards greater protection and support for whistleblowers in the EU”.
-Για να δείτε την πλήρη έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος πιέστε εδώ
-Για τον χαιρετισμό του Κ. Μπακούρη πιέστε εδώ
-Για την παρουσίαση της Α. Δαμάσκου πιέστε εδώ
-Για την παρουσίαση της A. Myers πιέστε εδώ
–Για την ομιλία του Γ. Σούρλα πιέστε εδώ
-Για την παρουσίαση του Π. Φουρτούνη πιέστε εδώ

Με την οικονομική στήριξη του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Πρόληψη & Καταπολέμηση του εγκλήματος»,
Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων