Παγκόσμια Έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας για την Εκπαίδευση
& πτυχές της ελληνικής πραγματικότητας
600 απόφοιτοι στη Γερμανία από τους 2.500 συνολικά έλαβαν το διδακτορικό τους χρησιμοποιώντας αθέμιτα μέσα, ενώ το φακελάκι για να εξασφαλίσεις δωμάτιο σε εστία στη Ρουμανία εκτιμάται σε €200. Ποια από τα φαινόμενα αυτά -και άλλα που παρουσιάζονται στην Παγκόσμια Έκθεση για τη Διαφθορά στην Εκπαίδευση (Global Corruption Report) της Διεθνούς Διαφάνειας, συμβαίνουν στην Ελλάδα; Όταν 1 στους 5 παγκοσμίως, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Βαρόμετρο της Διαφθοράς του 2013, αναφέρει ότι δωροδόκησε τον τελευταίο χρόνο για να λάβει εκπαιδευτικές υπηρεσίες, υπάρχει διέξοδος στο πρόβλημα;
Τα ερωτήματα αυτά τέθηκαν στη σημερινή εκδήλωση που συνδιοργάνωσε η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς (ΔΔ-Ε) και το ALBA Graduate Business School at the American College of Greece, παρουσιάζοντας πτυχές της διαφθοράς καθώς και εργαλεία καταπολέμησής της στην Ανώτατη Εκπαίδευση στο πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας.
Στο σύστημα της ελληνικής Ανώτατης Εκπαίδευσης εντοπίζονται φαινόμενα λογοκλοπής, νεποτισμού, κομματικών παρεμβάσεων, αναξιοκρατίας, σύμφωνα με την εισήγηση του Καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Βασίλη Παπάζογλου. Ο Νόμος 4009/2011, εφόσον εφαρμοστεί, θα προωθήσει ένα νέο μοντέλο διοίκησης για τα ελληνικά πανεπιστήμια, ενθαρρύνοντας διαδικασίες διαφάνειας, λογοδοσίας και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου των πανεπιστημίων.
Στην ερώτηση περί των εκφάνσεων της διαφθοράς στην Ανώτατη Εκπαίδευση, με ειδική αναφορά στο νεποτισμό, ο Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Χαράλαμπος Μουτσόπουλος αναφέρθηκε χαρακτηριστικά: «Γιος μέλους Διδακτικού Επιστημονικού Προσωπικού έχει 1 στις 2 πιθανότητες να γίνει Καθηγητής, ενώ γιος αγρότη έχει 1 στις 10¹¹». Ξενοφοβία, «ενδογαμία», αιώνιοι φοιτητές και άλλες πτυχές της δυσλειτουργίας των πανεπιστημίων, θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν με την ίδρυση ενός Μη κρατικού, Μη κερδοσκοπικού Ιδρύματος που θα αποτελεί κέντρο αριστείας, καινοτομίας, προσέλκυσης φοιτητών από το εξωτερικό, αντιστρέφοντας την απαξίωση του θεσμού της Ανώτατης Παιδείας.
Στην ερώτηση αν υπάρχει εκτεταμένη διαφθορά στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βασιλική Κιντή χαρακτηριστικά απάντησε ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει καταλήξει να γίνει «φέουδο επιμέρους ομάδων που κατέχουν εξουσία». Η διαφθορά στην Ανώτατη Εκπαίδευση δεν εντοπίζεται σε μεμονωμένα περιστατικά, αλλά στην ανυπαρξία υποστρώματος ακεραιότητας εντός του θεσμού του πανεπιστημίου. Απαιτείται η έξωθεν – από την εκτελεστική εξουσία- επιβολή μέτρων διαφάνειας, λογοδοσίας καθώς και η διαμόρφωση πρακτικών παρεμβάσεων -όπως η διασταύρωση στοιχείων που αφορούν στη λειτουργία του πανεπιστημίου.
Ως προς τη διαφθορά στο χώρο των ιδιωτικών πανεπιστημίων, ο Dr David Horner, President of the American College of Greece αναφέρθηκε στην προσωπική του εμπειρία από θέσεις ευθύνης που κατείχε εντός και εκτός Ελλάδας. Καταξιωμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού πλήττονται από φαινόμενα λογοκλοπής, αντιγραφής κ.ο.κ. Αποτελεί όμως ελληνική πραγματικότητα, η καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων με την κατ’ εξακολούθηση φωτοτύπηση των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων καθώς και η εκπόνηση εργασιών επί πληρωμή, περιστατικά που εμφανίζονται και στους κόλπους του American College of Greece. Κλείνοντας αναφέρθηκε σε τρία θέματα μεγάλης σημασίας για την συζήτηση: (1) την ανάγκη για τον διαχωρισμό κερδοσκοπικών και μη-κερδοσκοπικών ιδρυμάτων, (2) τη μεγάλη σημασία που έχει ο τρόπος χρήσης και επιμερισμού των οικονομικών πόρων των ιδρυμάτων, αφού μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και (3) τη σημαντικότητα της πιστοποίησης προγραμμάτων, τμημάτων, σχολών και ιδρυμάτων.
Υπάρχει όμως φως στο τούνελ; Μεταξύ άλλων, η συστηματική έρευνα και εκπαίδευση σχετικά με θέματα διαφθοράς και διαφάνειας, η πιστοποίηση προγραμμάτων, τμημάτων και ιδρυμάτων από διεθνείς οργανισμούς, η δημιουργία εθνικών κατατάξεων των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και η συμμετοχή τους σε διεθνείς κατατάξεις, μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη της διαφθοράς σύμφωνα με πρόταση της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος και του ALBA Graduate Business School at The American College of Greece που παρουσίασε η Εντεταλμένη Επίκουρος Καθηγήτρια Γιώτα Πάστρα. Η διασφάλιση της ποιότητας ενθαρρύνει την εισαγωγή προτύπων λειτουργίας και διαδικασιών λογοδοσίας, ώστε οι προσφερόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες να πληρούν υψηλές προδιαγραφές ως προς το επίπεδο μόρφωσης, το πρόγραμμα σπουδών και τη λειτουργία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Ο Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Σπύρος Λιούκας, αναφέρθηκε σε πέντε προτάσεις-μέτρα για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την ενίσχυση της διαφάνειας: (1) έμφαση στην ποιότητα και την αριστεία, (2) επιμονή στην εφαρμογή του νέου μοντέλου των πανεπιστημίων, (3) χρήση των στοιχείων που συλλέγονται απο την εσωτερική αξιολόγηση για τη σύγκριση των τμημάτων, (4) επεξεργασία των προαναφερθέντων στοιχείων για τη δημιουργία συγκριτικών δεικτών και (5) λήψη διεθνών πιστοποιήσεων ανά πρόγραμμα ή ανά τμήμα. Ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δημήτρης Φωτιάδης, παρουσίασε τα προβλήματα των ελληνικών πανεπιστημίων, δίνοντας έμφαση στα πανεπιστήμια της περιφέρειας και τόνισε τη σημαντικότητα της αξιολόγησής τους παρουσιάζοντας ένα μοντέλο το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Αξιοσημείωτη ήταν και η τοποθέτηση του Ομότιμου Καθηγητή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ισίδωρου Μπέη που αναφέρθηκε στην ιστορική εξέλιξη των νόμων που διέπουν τη λειτουργία των πανεπιστημίων τα τελευταία 30 χρόνια και στην ταυτόχρονη εκδήλωση φαινομένων διαφθοράς. Συμφωνώντας με τους υπόλοιπους ομιλητές διευκρίνισε ότι δεν υπάρχουν δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά καλά και κακά πανεπιστήμια. Ήταν απαισιόδοξος σχετικά με την πρόοδο των αλλαγών στα πανεπιστήμια, όμως έκλεισε εκφράζοντας την ελπίδα ότι ο καινούριος νόμος, καθώς και αλλαγές που λαμβάνουν χώρα λόγω της κρίσης θα φέρουν τις επιθυμητές αλλαγές και στα Πανεπιστήμια.
Η διαφθορά, ωστόσο, δεν αποτελεί αποκλειστικότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Νεποτισμός, σχολεία «μαϊμού», κρυφά κονδύλια, φακελάκια για εγγραφή σε σχολεία, παραπαιδεία κ.α., παρουσιάστηκαν από τον Αντιπρόεδρο της ΔΔ-Ε και Πρύτανη του ALBA Graduate Business School at the American College of Greece Νίκο Τραυλό, ως πτυχές διαφθοράς σε πολλές χώρες της υφηλίου.
Για να σταματήσει η διαφθορά να αποτελεί κοινή πρακτική, με τη συμμετοχή των πολιτών, είναι ιδιαίτερα σημαντική η επένδυση στη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς με βάση τις αρχές της ακεραιότητας, της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας. Καλές πρακτικές ευαισθητοποίησης των μαθητών θα παρουσιαστούν στο επικείμενο συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας-Ελλάδος, που θα πραγματοποιηθεί στις 12 Νοεμβρίου 2013, στο Divani Caravel Hotel (Βασ. Αλεξάνδρου 2, Αθήνα).
Βασικά Πορίσματα της Παγκόσμιας Έκθεσης για τη Διαφθορά στην Εκπαίδευση (ελληνικά)
Παρουσίαση Παγκόσμιας Έκθεσης από Ν. Τραυλό
Παρουσίαση Β.Παπάζογλου
Παρουσίαση Χ. Μουτσόπουλου
Παρουσίαση Γ.Πάστρα
Παρουσίαση Δ. Φωτιάδη (to be uploaded)