«Κρούοντας το καμπανάκι της διαφθοράς»
(Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/9/2011)

Μέτρα ενθάρρυνσης, προστασίας και επιβράβευσης όσων συμβάλλουν στην αποκάλυψη πράξεων διαφθοράς έχουν αποβεί σε αρκετές χώρες αποτελεσματικά για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στις ΗΠΑ, από το 1986 έχουν ανακτηθεί 24 δις δολάρια περίπου ως αποτέλεσμα της εφαρμογής της σχετικής νομοθεσίας (False Claims Act) που παρέχει κίνητρα για αποκάλυψη σκανδάλων.
Στη χώρα μας αυτό το όπλο κατά της διαφθοράς έχει κατά κάποιο τρόπο αμεληθεί, με δύο πρόσφατες εξαιρέσεις. Η πρώτη προέρχεται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και αφορά μέτρα προστασίας και επιείκειας για όσους εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς, αλλά είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν για να ελαφρύνουν τη θέση τους. Η δεύτερη, πιο πρόσφατη, καλείται να αντιμετωπίσει τη φοροδιαφυγή, προσφέροντας αμοιβή ή «μορατόριουμ φορολογικών ελέγχων» σε όσους καταγγείλουν -και πιστοποιηθεί- δωροδοκία υπαλλήλου ή φορολογική παράβαση.
Ποιο όμως το αποτέλεσμα? Ούτε περισσότερα σκάνδαλα αποκαλύπτονται ούτε συλλαμβάνονται περισσότεροι φοροφυγάδες στη χώρα μας, διότι οι διατάξεις αυτές αποσπασματικά αντιμετωπίζουν το ζήτημα, ως συνήθως συμβαίνει στην ελληνική πραγματικότητα. Η Πολιτεία δεν έχει ουσιαστικά αγκαλιάσει και πιστέψει το θεσμό της αποκάλυψης πράξεων διαφθοράς ώστε να μπορέσει να προσφέρει κίνητρα και προστασία στα πρόσωπα που καλόπιστα προσφέρουν πληροφόρηση.
Η διστακτικότητα της Πολιτείας είναι ίσως δικαιολογημένη, αν κανείς ανατρέξει στην ιστορική πορεία της Ελλάδας και αναλογιστεί την κουλτούρα μας. Ο πληροφοριοδότης ήταν ο συνεργάτης των κατακτητών, δηλαδή προδότης, ρουφιάνος, καταδότης. Πώς λοιπόν το μέτρο να ευδοκιμήσει, έχοντας μια τέτοια προϊστορία? Και ακόμα περισσότερο, σε μια χώρα η οποία χαρακτηρίζεται από έλλειψη μέτρου, στην οποία κυριαρχεί ο φθόνος και η μικροπρέπεια αντί της καλής πίστης, η παροχή τέτοιου είδους υπηρεσιών όχι μόνο κλονίζει την εμπιστοσύνη μεταξύ των πολιτών, αλλά πυρπολεί την κοινωνική αλληλεγγύη.
Όμως ο θεσμός της προστασίας «καταμηνυτών της διαφθοράς» δεν αφορά εκκολαπτόμενους ρουφιάνους, αλλά ευσυνείδητους πολίτες, δηλαδή πολίτες που αντιδρούν στα κακώς πεπραγμένα, που απαιτούν λογοδοσία, που διεκδικούν το δικαίωμά τους για ακεραιότητα και αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Είναι άδικο να ταυτίζουμε τους ενεργούς αυτούς πολίτες με τους καταδότες, θα έλεγα ότι βρίσκονται ακριβώς στον αντίποδα. Διακατέχονται από αρετές και ηθικές αξίες και όχι φθόνο, ενεργούν για το συλλογικό συμφέρον και όχι για ίδιον όφελος.
Αυτούς λοιπόν τους πολίτες πρέπει να προστατεύσουμε από τα κυκλώματα και να κινητοποιήσουμε, ώστε να χτυπήσουμε τη μάστιγα της διαφθοράς στη ρίζα της. Δεν είναι τυχαίο ότι η προστασία προσώπων που κάνουν καταγγελίες για αδικήματα διαφθοράς προβλέπεται από τη Συνθήκη του ΟΗΕ κατά της Διαφθοράς, την οποία και η Ελλάδα καλείται να εφαρμόσει. Εξάλλου, η αποτελεσματικότητα του μέτρου επιβεβαιώνεται από την τρέχουσα επικαιρότητα. Στο σκάνδαλο της SIEMENS, η κύρια πηγή πληροφόρησης ήρθε από το εξωτερικό, η δε απουσία Ελλήνων πληροφοριοδοτών θέτει εμπόδια στη διαλεύκανση του ζητήματος. Τα πιθανά σκάνδαλα για τα οποία δεν υπάρχουν διασυνδέσεις με το εξωτερικό, πως θα τα ανακαλύψουμε;
Δεν θα επιχειρηματολογήσω για το αν η καλόπιστη παροχή πληροφοριών είναι ο μόνος τρόπος αποκάλυψης μεγάλων υποθέσεων διαφθοράς. Υπάρχουν βέβαια και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της Πολιτείας που εάν δούλευαν σωστά θα μπορούσαν να φέρουν αποτελέσματα. Όμως, οι υποθέσεις διαφθοράς υποθάλπτουν, συνήθως, ένα πολύπλοκο κύκλωμα συνεργατών, το οποίο δύσκολα έρχεται στην επιφάνεια αν δεν υπάρχει εσωτερική πληροφόρηση.
Η Πολιτεία οφείλει να επανεξετάσει το θέμα της προστασίας, της ενθάρρυνσης και της επιβράβευσης των προσώπων που προβαίνουν σε αποκαλύψεις από μια νέα σκοπιά, όχι ανατρέχοντας στο σκοτεινό παρελθόν με το φόβο της προδοσίας, αλλά κοιτώντας μακροπρόθεσμα στο μέλλον και στη διαμόρφωση προτύπων ακεραιότητας. Παραδείγματα και εμπειρίες άλλων χωρών (όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ) δίνουν λύσεις για την αποτελεσματική εφαρμογή του μέτρου. Μέτρα για την προστασία και την κινητοποίηση όσων συμβάλλουν στην αποκάλυψη πράξεων διαφθοράς δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ταμπού αλλά κατοχυρώνονται από την ελευθερία έκφρασης.

Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ
(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 9/9/2011)

Αναμφισβήτητα το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές άθλημα στον πλανήτη. Τα τελευταία δύο οχυρά, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς σιγά αλλά σταθερά μειώνουν τις αντιστάσεις τους στον αδιαφιλονίκητο μαγνητισμό του ποδοσφαίρου. Η απήχηση του αθλήματος είναι ευρύτατη και τα χρηματικά ποσά που αυτή συνεπάγεται υπέρογκα. Δυστυχώς όμως μαζί με αυτά ακολουθεί η αδιαφάνεια και η διαφθορά. Η ιστορία είναι γεμάτη από κρούσματα παραβατικότητας πάσης μορφής, σε διάφορες χώρες και σε ανύποπτους χρόνους. Τα πρόσφατα σκάνδαλα δεν ήταν μόνο σε επίπεδο χωρών αλλά στην ίδια την κορυφαία αρχή του ποδοσφαίρου, τη FIFA.
H Διεθνής Διαφάνεια πρόσφατα κατήγγειλε τα σκάνδαλα της FIFA αρχικά για τον τρόπο εκλογής του Προέδρου της και κατά δεύτερον για τα φαινόμενα δωροδοκίας. Η Διεθνής Διαφάνεια δεν καυτηρίασε απλώς τη διαφθορά στους κόλπους της FIFA και του ποδοσφαίρου γενικότερα, αλλά προέβη σε συγκεκριμένες προτάσεις που εάν υιοθετηθούν θα ανακτηθεί η εμπιστοσύνη και το κύρος της ανώτατης αρχής του ποδοσφαίρου.
Το δεκασέλιδο έντυπο των προτάσεων της Διεθνούς Διαφάνειας περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την εφαρμογή ριζικών διοικητικών μεταρρυθμίσεων υπό την εποπτεία μιας ομάδας ανθρώπων που θα προέρχονται από το χώρο του ποδοσφαίρου, αλλά και εκτός αυτού, με τρόπο που να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία της. Άλλες προτάσεις αφορούν τη διενέργεια ανεξάρτητης έρευνας για τις υπάρχουσες καταγγελίες περί διαφθοράς καθώς και τη θέσπιση καινοτόμων διαδικασιών που θα εδραιώνουν τη διαφάνεια και τη χρηστή διακυβέρνηση, όπως ο χρονικός περιορισμός της θητείας για τις υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις, η εφαρμογή πολιτικής σύγκρουσης συμφερόντων και η υιοθέτηση κώδικα δεοντολογίας.
Στη χώρα μας, ο χώρος του ποδοσφαίρου όχι μόνο δεν είναι ανέγγιχτος από φαινόμενα διαφθοράς και αδιαφάνειας, τουναντίον, σε βάθος χρόνου βρίθει κρουσμάτων ποικίλων μορφών διαφθοράς (όπως αυθαιρεσίες παραγόντων, δωροδοκίες και στημένα παιχνίδια, σκάνδαλα διαιτησίας, έκτροπα φιλάθλων, ξέπλυμα χρήματος στις μεταγραφές παικτών, οικονομικά σκάνδαλα προέδρων, αμφιλεγόμενες αθλητικές αποφάσεις, πλαστογραφία εγγράφων καθώς και διεφθαρμένες πρακτικές για αποφυγή πτώχευσης ομάδων).
Το τελευταίο σκάνδαλο του στησίματος αγώνων ήταν ίσως αναμενόμενο αφού όλοι γνώριζαν τα έκτροπα στο χώρο όλα αυτά τα χρόνια και καμία κυβέρνηση, ούτε ποδοσφαιρική αρχή είχε επιληφθεί του ζητήματος. Αφενός είναι ενθαρρυντικό που δύο εισαγγελείς -η κυρία Ράικου και η κυρία Παπανδρέου- επέδειξαν θάρρος και επιμονή στη διαλεύκανση της υπόθεσης, αφετέρου είναι αποκαρδιωτική η απόφαση της δικαστικής αρχής της ΕΠΟ για την επιβολή μοναδικής ποινής αφαίρεσης βαθμών στις εμπλεκόμενες στα σκάνδαλα ομάδες. Εντούτοις, η τελευταία θαρραλέα απόφαση της Επιτροπής Επαγγελματικού Αθλητισμού αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Το ποδόσφαιρο σε παγκόσμια κλίμακα αλλά και στην Ελλάδα, είναι ένας οργανισμός που «αυτο-ελέγχεται». Η FIFA υποτίθεται ότι ελέγχεται από τις ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες 208 χωρών και η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) από τα ποδοσφαιρικά σωματεία. Συμβαίνει το εξής παράδοξο: ο ελέγχων (εθνικές ομοσπονδίες) είναι οικονομικά εξαρτημένος από τον ελεγχόμενο (FIFA). Mε άλλα λόγια «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει»! Στην ουσία, δεν υπάρχει καμία ανεξάρτητη αρχή, κανένας μέτοχος στους κόλπους του ποδοσφαίρου που να είναι σε θέση να ασκήσει ουσιαστικό έλεγχο.
Για την αντιμετώπιση αυτών των στρεβλώσεων η Διεθνής Διαφάνεια καλεί όλες τις ομάδες βάσιμου συμφέροντος, αρχής γενομένης από την Πολιτεία (σε τοπικό και διεθνές επίπεδο), τους φιλάθλους, τον αθλητικό τύπο, τα αθλητικά σωματεία, τους παίκτες και κυρίως τους χορηγούς, να εντατικοποιήσουν την πίεση για εξυγίανση και ριζική αναμόρφωση.
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, τόσο η πολιτική ηγεσία όσο και ο ΟΠΑΠ θα πρέπει να παραμείνουν σημαντικοί πόλοι πίεσης για αλλαγή.
Το ποδόσφαιρο, η βασίλισσα των σπορ, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την ανάδειξη ηρώων και τη δημιουργία προτύπων για τους νέους. Ήρθε επιτέλους η ώρα να μπει τέλος στα κακώς πεπραγμένα και το ποδόσφαιρο να επαναπροσδιοριστεί, ώστε τα παιδιά μας να εμπνέονται από πρότυπα ακεραιότητας.