Η Διεθνής Διαφάνεια δημοσιεύει σήμερα μία νέα ανάλυση για το lobbying στις Βρυξέλλες η οποία αποκαλύπτει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συναντήσεων με τους Ευρωπαίους Επιτρόπους και τους στενότερους συμβούλους τους πραγματοποιούνται με λομπίστες που εκπροσωπούν εταιρικά συμφέροντα. Αυτό είναι ένα μόνο από τα ευρήματα που αποκαλύπτεται χάρη σε ένα νέο εργαλείο παρακολούθησης του lobbying που δημοσιεύεται στο www.integritywatch.eu.
Το συγκεκριμένο εργαλείο παρέχει ένα «one-stop shop» για δημοσιευμένες πληροφορίες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που αφορούν τις συναντήσεις με λομπίστες -από το Δεκέμβριο του 2014. Οι πληροφορίες αυτές, και για πρώτη φορά, έχουν διασταυρωθεί με στοιχεία από το Μητρώο Lobbying της ΕΕ με σκοπό να παρέχουν μία ολοκληρωμένη εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται σήμερα το lobbying στις Βρυξέλλες.

Tο 75% του lobbying που λαμβάνει χώρα στην ΕΕ αφορά κυρίως συναντήσεις με επιχειρήσεις και αντιπροσώπους εταιριών. Aπό την ανάλυση των 4.318 συναντήσεων που δηλώθηκαν επίσημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πραγματοποιήθηκαν με σκοπό το lobbying -μεταξύ Δεκεμβρίου 2014 και Ιουνίου 2015- προκύπτει ότι πάνω από το 75% των συναντήσεων αφορούσε εταιρικά συμφέροντα. Το ποσοστό αυτό έρχεται να συγκριθεί με το 18% των συναντήσεων που αφορούσε σε lobbying με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (MKO), 4% με διάφορες Ομάδες Προβληματισμού και 2% με Τοπικές/Δημοτικές Αρχές. Οι εταιρίες Google, General Electric και Airbus συγκαταλέγονται ανάμεσα στους πιο ενεργούς λομπίστες, με 25-29 συναντήσεις η καθεμία. Ταυτόχρονα, η Google και η General Electric συγκαταλέγονται στις εταιρίες που ξοδεύουν τα περισσότερα χρήματα στις Βρυξέλλες, καθώς η καθεμιά τους δηλώνει στον εταιρικό προϋπολογισμό της για lobbying στην ΕΕ περί τα 3.500.000€ ετησίως.

Από τις 7.821 εγγεγραμμένες οργανώσεις στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ -το μητρώο των εκπροσώπων ομάδων συμφερόντων (λομπίστες) στις Βρυξέλλες– οι 4.879 εταιρίες/οργανώσεις επιδιώκουν να επηρεάσουν πολιτικές αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εταιρικά συμφέροντα. Οι εταιρίες Exxon Mobil, Shell και Microso βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των πιο «σπάταλων» εταιριών, σύμφωνα με τα όσα δηλώνουν στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ.

«Τα στοιχεία των έξι τελευταίων μηνών δείχνουν ότι υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ του ποσού των χρημάτων που ξοδεύει κανείς και του αριθμού των συναντήσεων που τελικά πετυχαίνει», επισημαίνει ο Daniel Freund από το Γραφεία Διασύνδεσης της Διεθνούς Διαφάνειας στην ΕΕ. «Οι εταιρίες που διαθέτουν τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό για lobbying απολαμβάνουν μεγαλύτερη πρόσβαση κυρίως σε θέματα που αφορούν την πολιτική, την ενέργεια και τις ψηφιακές τεχνολογίες».

Πράγματι, όλες οι εταιρίες που είχαν περισσότερες από 10 υψηλού επιπέδου συναντήσεις με αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τους τελευταίους έξι μήνες δηλώνουν τουλάχιστον 900.000€ ετησίως για έξοδα lobbying -με μοναδική εξαίρεση την εταιρία Airbus η οποία δηλώνει 400.000€.

Έμφαση στο lobbying για συγκεκριμένα θέματα
Θεματικές ενότητες όπως είναι οι:
 Κλίμα και Ενέργεια / 487 συναντήσεις
 Απασχόληση και Ανάπτυξη /398 συναντήσεις
 Ψηφιακή Οικονομία / 366 συναντήσεις
 Χρηματοπιστωτικές Αγορές / 295 συναντήσεις,

λαμβάνουν σήμερα περισσότερη προσοχή από τους λομπίστες. Οι Επίτροποι που είναι επιφορτισμένοι με τις τρεις τελευταίες θεματικές -ο Jyrki Katainen από τη Φινλανδία, ο Jonathan Hill από το Ηνωμένο Βασίλειο και o Günther Oettinger από τη Γερμανία- έχουν ιδιαιτέρως μικρό αριθμό συναντήσεων με εκπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών, που κυμαίνεται μεταξύ 4% – 8%. Ενώ οι μεγάλες παγκόσμιες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως το WWF και η Greenpeace, συγκαταλέγονται ανάμεσα στις Tοπ-10 οργανώσεις με τις περισσότερες συναντήσεις, είναι αξιοσημείωτο ότι οι συγκεκριμένες συναντήσεις με μέλη της Κοινωνίας των Πολιτών συχνά έχουν τη μορφή συζητήσεων στρογγυλής τράπεζας με πολλούς συμμετέχοντες.

Το Νοέμβριο του 2014, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ συμβούλεψε τους Επιτρόπους του «διασφαλίσουν την απαραίτητη ισορροπία και αντιπροσώπευση ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη που συναντούν».

Το μερίδιο των συναντήσεων για lobbying που πραγματοποιήθηκε με λομπίστες εταιριών ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με το θέμα. Ορισμένα θέματα -όπως η Υγεία και η Εκπαίδευση- έχουν σχεδόν ίση αντιπροσώπευση μεταξύ εταιρικών αντιπροσώπων και άλλων οργανώσεων, όπως οι ΜΚΟ και οι Ομάδες Προβληματισμού. Ωστόσο συνολικά, οι 28 θεματικές ενότητες σε μεγάλο βαθμό κυριαρχούνται από τα συμφέροντα των εταιριών, κυρίως στους τομείς των Χρηματοπιστωτικών Αγορών και της Ψηφιακής Οικονομίας.

Για τα «καυτά» και αμφισβητούμενα θέματα πολιτικής της ΕΕ -τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου με τις ΗΠΑ (ΤΤΙΡ), την ενιαία Ψηφιακή Αγορά και τη Ρυθμιστική Αρχή για τον Χρηματοπιστωτικό τομέα ως μέρος της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (CMU)– αντιπρόσωποι, σε σύνολο 13 Ομάδων Προβληματισμού και 20 ΜΚΟ, προσπάθησαν να περάσουν τα επιχειρήματά τους σε συναντήσεις υψηλού επιπέδου με την Επιτροπή, ενώ την ίδια στιγμή, 238 ειδικευμένες οργανώσεις lobbying υποστήριξαν τα συμφέροντα επιχειρήσεων και Eνώσεων του βιομηχανικού κλάδου.

Τα νέα μέτρα διαφάνειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καλύπτουν το 1% των αξιωματούχων της και το 20% όσων ασκούν lobbying

Τα στοιχεία αποκαλύπτουν επίσης ότι το 80% από τις 7.821 οργανώσεις/εταιρίες που έχουν ήδη καταχωρηθεί, όπως αναφέρεται, δεν είχαν ούτε μία συνάντηση με έναν Επίτροπο ή τις ομάδες του, αποδεικνύοντας τους περιορισμούς των νέων διατάξεων περί διαφάνειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που καλύπτουν το 1% των ανώτερων υπαλλήλων της ΕΕ και το 20% των εγγεγραμμένων οργανισμών λόμπι. Από τους περισσότερους από 30.000 υπαλλήλους που εργάζονται για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτε 300 δεν καλύπτονται από το νέο καθεστώς διαφάνειας. Χαμηλόβαθμοι υπάλληλοι -όπως η ομάδα που διαπραγματεύεται τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (ΤΤΙΡ) με τις ΗΠΑ- δεν καλύπτονται.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να επαινεθεί για την παροχή πρόσβασης στην πληροφορία σχετικά με το lobbying υψηλόβαθμων υπαλλήλων της, αλλά αυτό δεν αποτελεί παρά μόνο μέρος της εικόνας. Σε όλους τους υπαλλήλους της ΕΕ ασκούνται πιέσεις επιρροής σε διάφορα επίπεδα. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη περισσότερη διαφάνεια ώστε να καθησυχάσει τους πολίτες σχετικά με την ακεραιότητα της χάραξης πολιτικής στην ΕΕ», τονίζει ο Καρλ Dolan, Διευθυντής του Γραφείου Διασύνδεσης της Διεθνούς Διαφάνειας στην ΕΕ. «Όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να δημοσιεύσουν ένα “νομοθετικό αποτύπωμα” -ένα δημόσιο αρχείο όλων των συναντήσεων lobbying που έχουν πραγματοποιήσει με σκοπό να επηρεάσουν νέες πολιτικές αλλά και τη νομοθεσία».

Παρ’ όλη την πρόοδο, η ποιότητα των δεδομένων του Μητρώου Lobbying παραμένει χαμηλή. 

Η Διεθνής Διαφάνεια παρατήρησε ότι πολλοί διεθνείς οργανισμοί εξακολουθούν να απουσιάζουν από το Mητρώο. Ανάμεσά τους 14 από τις 20 μεγαλύτερες δικηγορικές εταιρίες του κόσμου οι οποίες διατηρούν γραφεία στις Βρυξέλλες, όπως είναι oι: Clifford & Chance, White & Case και η Sidley Αustin. 11 από τις 14 αυτές δικηγορικές εταιρίες έχουν δηλωθεί ως οργανισμοί lobbying στην Ουάσινγκτον, όπου η καταγραφή είναι υποχρεωτική. Αυτό αναδεικνύει την ανεπάρκεια εθελοντικής προσέγγισης της καταγραφής στο Μητρώο της ΕΕ.

«Το μεγαλύτερο ποσοστό της πληροφορίας το οποίο εθελοντικά καταχωρούν οι λομπίστες στο μητρώο είναι ανεπαρκές, ατελές ή εντελώς ασήμαντο» αναφέρει ο Freund. Ποσοστό άνω του 60% των οργανισμών που άσκησαν lobbying στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εμπορική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, δεν δηλώνουν αυτές τους τις δραστηριότητες με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Στο πακέτο μεταρρυθμίσεων για την παροχή οικονομικών υπηρεσιών με τον τίτλο «Capital Markets Union», πολλές τράπεζες –της HSBC, BNP Paribas και Lloyds συμπεριλαμβανομένων– οι οποίες πραγματοποίησαν συναντήσεις με αφορμή αυτό το θέμα, δεν δήλωσαν στο μητρώο lobbying ότι δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα. Εκεί που οι οργανισμοί απαιτείται να παρέχουν πληροφορίες για “νομοθετικά αρχεία που διατηρούν οι οργανισμοί” σημειώνουν ότι είτε δεν διαθέτουν είτε ότι δεν υπάρχουν σχετικά στον οργανισμό.

Τα ευρήματα του Παρατηρητηρίου Ακεραιότητας της ΕΕ (EU Integrity Watch) αποκαλύπτουν εκατοντάδες δηλώσεις χωρίς καμιά απολύτως σημασία, με μερικούς οργανισμούς να ισχυρίζονται ότι ξοδεύουν περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ για lobbying στην ΕΕ, καθώς και ότι έχουν στη διάθεσή τους δεκάδες χιλιάδες λομπίστες. Ένα λαμπρό παράδειγμα για το πώς πρέπει να καταγράφεται το lobbying στην ΕΕ αποτελεί η Microsoft.

Προτάσεις για το πώς μπορεί να ενισχυθεί η διαφάνεια στο lobbying στην ΕΕ και η ισότητα στην πρόσβαση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την Προεδρία του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έχει κάνει βήματα προς την σωστή κατεύθυνση σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια των πρακτικών του lobbying. Επιτρέποντας μόνο στους επίσημα εγγεγραμμένους λομπίστες να συναντώνται με υψηλόβαθμους διαμορφωτές της κοινής γνώμης (decision makers) αλλά και η δημοσιοποίηση των συναντήσεων αυτών, έχουν συμβάλλει αποτελεσματικά στη διαφάνεια και είναι ουσιαστικά οι λόγοι που κατέστησαν εφικτή την παρούσα ανάλυση.

Ωστόσο, τα πορίσματα αυτής της ανάλυσης δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα για να διασφαλιστεί η διαφάνεια, η ακεραιότητα και η ισότητα στην πρόσβαση στο lobbying στην ΕΕ.

Οι βασικές προτάσεις του Γραφείου Διασύνδεσης της Διεθνούς Διαφάνειας στην ΕΕ είναι:

1. Να καταστεί υποχρεωτική η εγγραφή στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ

Μόνο εάν η εγγραφή γίνει υποχρεωτική για τους λομπίστες μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι θα εντοπιστούν όσοι επιδιώκουν να επηρεάσουν άμεσα ή έμμεσα τα κέντρα λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Η υποχρεωτική εγγραφή θα επέτρεπε επίσης, την επιβολή κυρώσεων στους οργανισμούς που δεν συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Απαιτούνται οι απαραίτητοι πόροι ώστε να ελεγχθούν καλύτερα οι δηλώσεις για πιθανά λάθη, ειδικότερα των οργανισμών που έχουν συχνές συναντήσεις υψηλού επιπέδου. Έξυπνα διαδικτυακά εργαλεία όπως το Παρατηρητήριο Ακεραιότητας (Integrity Watch) θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς την επίτευξη αυτού του στόχου.

2. Να εισαχθεί το Νομοθετικό Αποτύπωμα για τη λήψη αποφάσεων και τη νομοθεσία στην ΕΕ

Ένα νομοθετικό αποτύπωμα αποτελεί ένα ολοκληρωμένο δημόσιο έγγραφο που αποτυπώνει την επιρροή αυτών που ασκούν lobbying π.χ. για μία νομοθετική διαδικασία ή μία δημόσια διαβούλευση. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί μέσω της καταγραφής των συναντήσεων αλλά και μέσω της καταγραφής πρακτικών από τους λομπίστες. Η Επιτροπή ξεκίνησε και τα δύο, όμως τα μέτρα πρέπει να επεκταθούν σε όλους τους εμπλεκόμενους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αυτό σημαίνει την επέκταση της παρούσας πρακτικής και σε χαμηλότερα επίπεδα της Επιτροπής και ειδικότερα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Η δημιουργία προτύπων και η αναφορά συγκεκριμένων νομοθετικών αρχείων καθώς και η χρήση των ανοιχτών δεδομένων μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τη χρηστικότητα των στοιχείων από το ευρύ κοινό.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Παρατηρητήριο Ακεραιότητας της ΕΕ
Το Παρατηρητήριο Ακεραιότητας της ΕΕ (EU Integrity Watch / www.integritywatch.eu), ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2014 και αποτελεί τον κεντρικό κόμβο για διαδικτυακά εργαλεία του Γραφείου Διασύνδεσης της Διεθνούς Διαφάνειας στην ΕΕ, που στόχο έχει να καταστήσει τους θεσμούς της ΕΕ περισσότερο διαφανείς. Ένα εργαλείο που είχε τεθεί σε ισχύ νωρίτερα παρουσιάζει τις εξωτερικές δραστηριότητες και τα εισοδήματα των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και δείχνει ότι πάνω από το 50% των μελών έχουν παράλληλες εργασίες/δραστηριότητες για τις οποίες συνολικά το κόστος ανέρχεται ετησίως στα 18 εκατομμύρια ευρώ. Ξεκινώντας σήμερα, η ιστοσελίδα φιλοξενεί ακόμη δύο εργαλεία που παρέχουν πληροφορίες για το lobbying στην ΕΕ. Διάφορα γραφήματα αλλά και η λειτουργία μηχανής αναζήτησης επιτρέπουν στους πολίτες, τους δημοσιογράφους και τους πολίτες γενικότερα, να διεκδικούν τη λογοδοσία όσων κατέχουν θέσεις λήψης αποφάσεων στην ΕΕ και να ελέγχουν τις δραστηριότητες όσων ασκούν lobbying για πιθανή σύγκρουση συμφερόντων αλλά και για ψευδείς ή ανακριβείς φορολογικές δηλώσεις.

Το lobbying στην Ευρώπη
Η σημερινή ανάλυση του lobbying στις Βρυξέλλες έπεται της έκθεσης της Διεθνούς Διαφάνειας σχετικά με «Το lobbying στην Ευρώπη: κρυφή επιρροή, προνομιούχα πρόσβαση» που δημοσιεύτηκε στις 15 Απριλίου 2015. Η έκθεση αναλύει το lobbying σε 19 χώρες της Ευρώπης και σε 3 ευρωπαϊκούς φορείς και καταδεικνύει υπερβολική επιρροή σε θέματα πολιτικής τόσο στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή επικράτεια όσο και στις Βρυξέλλες.

Η πρωτοβουλία για διαφάνεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ έχει προβεί σε ισχυρές δεσμεύσεις για ενίσχυση της διαφάνειας. Από την 1η Δεκεμβρίου 2015 οι Επίτροποι, οι Σύμβουλοί τους και οι Γενικοί Διευθυντές δημοσιεύουν τις συναντήσεις τους οι οποίες πραγματοποιούνται αποκλειστικά και μόνο με λομπίστες που έχουν καταχωρηθεί στο Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ. Στον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Frans Timmermans, έχει ανατεθεί η ευθύνη υλοποίησης πρότασης που προβλέπει την υποχρεωτική εγγραφή ως το τέλος του 2015. Η Επιτροπή επίσης, εγγυήθηκε να «διασφαλίσει την απαραίτητη ισορροπία και αντιπροσώπευση ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη που συναντά».

Μητρώο Διαφάνειας της ΕΕ
Δημιουργήθηκε το 2011 ως ένα κοινό Μητρώο για τους λομπίστες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής΄και του Ευρωκοινοβουλίου –η διαδικασία εθελοντικής εγγραφής όσων ασκούν lobbying στις Βρυξέλλες έχει περάσει από πολλές αλλαγές. Μετά την προώθηση λειτουργίας της ανανεωμένης ιστοσελίδας στις 27 Ιανουαρίου 2015, όλοι οι εγγεγραμμένοι οργανισμοί είχαν την υποχρέωση να προχωρήσουν στην ετήσια επικαιροποίηση της πληροφορίας που τους αφορούσε. Παρόλο που αρκετές εκατοντάδες οργανισμοί τέθηκαν υπό αναστολή και παρόλο που έγινε η επικαιροποίηση των δηλώσεων περισσοτέρων από 7.500 άλλων εγγεγραμμένων οργανισμών, η ποιότητα των δεδομένων παραμένει σχετικά φτωχή, παρά τη βελτίωση συγκριτικά με προηγούμενες χρονιές. Η Διεθνής Διαφάνεια έχει υλοποιήσει ενημερωτική εκστρατεία για την υποχρεωτική εγγραφή με αυστηρές κυρώσεις για τους λομπίστες που δεν τηρούν τους κανονισμούς.

Το Νομοθετικό Αποτύπωμα της ΕΕ
Ένα νομοθετικό αποτύπωμα είναι ένα ολοκληρωμένο δημόσιο αρχείο που αποτυπώνει την επιρροή αυτών που ασκούν lobbying π.χ. για μία νομοθετική διαδικασία ή μία δημόσια διαβούλευση. Αυτή η επιρροή δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα ωστόσο τα δεδομένα από τις συναντήσεις με τους λομπίστες ή η ανάλυση κειμένων από τα πρακτικά των συναντήσεων, μπορούν να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες. Η Διεθνής Διαφάνεια έχει δημοσιεύσει κείμενο με αναλυτικές προτάσεις για το πώς μπορεί να υλοποιηθεί ένα Νομοθετικό Αποτύπωμα στην ΕΕ.